Op weg naar een zero-emissie wagenpark: “daadkracht en ondersteuning hard nodig”
De doelen voor een duurzaam wagenpark zijn best ambitieus volgens Maarten Brock, Senior Beleidsmedewerker en medeverantwoordelijk voor de rijksbrede coördinatie rond het verduurzamen van de wagenparken. In 2028 moet 100% van het wagenpark emissieloos rijden. Daarvoor moet nog veel gebeuren, want de percentages liepen ook in de rapportages over 2023 nog achter op de koers. Toch is er hoop op betere cijfers en zijn er goede voorbeelden van departementen die hun wagenparken al voor een groot deel of geheel elektrificeerden.
We spraken daarover met Annelies Vlijm, adviseur facility management bij de Nederlandse Arbeidsinspectie (SZW), en interviewden ook directeur Sylvia Cammeraat en chauffeur Donny van het ministerie van Algemene Zaken (AZ) over hun succesvolle wagenpark. Zowel Annelies als Sylvia laten zien dat het belangrijk is om te ‘doen’. Maar als je ervoor kiest om het wagenpark sneller te elektrificeren, is het belangrijk om medewerkers vervolgens goed te ondersteunen bij die overgang.
Ov geen optie
“De Arbeidsinspectie houdt toezicht op eerlijk, gezond en veilig werk. Op het gebied van arbeidsomstandigheden, fatsoenlijke werktijden, werken met gevaarlijke stoffen en het tegengaan van illegale tewerkstelling. Onze inspecteurs controleren bedrijven door het hele land. Niet alleen leggen ze veel kilometers af, maar soms moeten zij ook midden in de nacht op pad als er bijvoorbeeld een bedrijfsongeval is gebeurd. Dan is het ov geen optie en is een goede dienstauto essentieel”, vertelt Annelies Vlijm.
“Ons wagenpark telt nu 781 auto’s waarvan aan het begin van 2024 48% elektrisch was. Nu zitten we op 63%. Het streven is dat we aan het einde van 2024 op 70% zitten en in 2028 uiteraard 100%. Gelukkig zitten we op schema. We schaffen nu alleen nog maar elektrische auto’s aan en nieuwe medewerkers krijgen die automatisch. Dit jaar krijgen we 240 nieuwe elektrische wagens. Deels vervangen ze oude exemplaren, deels zijn ze voor nieuwe medewerkers.”
Medewerkers bewegen uit zichzelf mee
Hoewel het wagenpark van de Arbeidsinspectie inmiddels op koers ligt, is de realiteit soms weerbarstiger dan de wens. Annelies werd geconfronteerd met uitdagingen op praktisch vlak: “Tijdens corona konden fabrieken elektrische auto’s niet op tijd leveren. Dan bestel je er uiteindelijk minder, nu halen we dat weer in. Het is belangrijk om in te spelen op de situatie; kijk wat mogelijk is. Vaak spelen financiën daarbij een rol. Die kant van het verhaal moet je strak regelen, zorg dus dat je zoveel mogelijk ruimte hebt om aan te schaffen. Maar denk ook na over welke stappen je wanneer zet. We schrijven berijders aan om hen te vragen over te gaan op een elektrische auto, maar dat doe je liever niet in de zomervakantie, want dan is je bereik kleiner.”
Voor een succesvolle overgang naar een elektrisch wagenpark is het belangrijk “om het haalbaar te maken”, benadrukt Annelies. “Zorg voor voldoende laadpalen. Onze inspecteurs krijgen thuis – op hun standplaats – bijvoorbeeld een laadpaal geïnstalleerd als dat mogelijk is.” Tegelijkertijd is Annelies afhankelijk van technische ontwikkelingen, het zou haar helpen als de actieradius van elektrische auto’s verder groeit. Toch ziet ze weinig echte problemen: “Soms moet je net wat flexibeler zijn en bijvoorbeeld een meeting in de auto houden terwijl je staat te laden. Maar we merken dat medewerkers dat uit zichzelf al doen. Werknemers informeren over elektrisch rijden helpt overigens enorm om die verantwoordelijkheid te stimuleren. Dit doen we door het geven van presentaties bij bijvoorbeeld onboarding, maar ook informeren we werknemers regelmatig via nieuwsbrieven. Daarin delen we dan de laatste informatie, tips en trainingen rondom elektrisch rijden.”
Klein wagenpark: grote voorbeeldfunctie
Het wagenpark van AZ voldeed al aan de eigen doelen voor 2025, maar omdat ze een bredere bijdrage willen leveren is het wagenpark nu al helemaal geëlektrificeerd. Daarmee lopen ze vooruit op de rijksbrede doelstelling voor 2028. Het wagenpark van AZ telt ‘maar’ 5 auto’s en een poolbusje. Toch moet de impact zeker niet onderschat worden. Directeur Sylvia Cammeraat, die de knoop doorhakte om over te gaan op elektrisch rijden, en chauffeur Donny, die de praktijk ervaart, zijn beide enthousiast over de stap.
“Op een gemiddelde dag begin ik om 5.30 uur”, vertelt Donny. “Afspraken bevinden zich door het hele land, dus dan maak ik flink wat kilometers.” Het afleggen van zulke afstanden heeft impact, legt Sylvia uit: “Daarom hebben wij geïnvesteerd in hogere accucapaciteit.” Maar dat is niet alles, praktische beperkingen vragen ook om creativiteit van de chauffeurs: “Niet overal staan snelladers. Daarom moet je extra voorbereiden en plannen”, zegt Donny. Zelf ziet hij dat vooral als een leuke extra uitdaging in het werk. Maar Sylvia erkent dat dit meer van hem en de andere chauffeurs vraagt: “Daarom besteden we in de rijopleiding specifiek aandacht aan zuinig én veilig rijden. Dan kunnen chauffeurs de actieradius zo goed mogelijk benutten. Daarnaast is het verstandig om chauffeurs op tijd bij veranderingen te betrekken om die soepel te laten verlopen.”
Het overwinnen van die ‘hobbels’ draagt bij aan het doel dat Sylvia voor ogen heeft: “Hoger klimmen op de CO2-prestatieladder, maar vooral ook laten zien dat je als klein ministerie echt die impact kunt maken. Wij hebben geen wagenpark van 100 auto’s, maar vervullen wel een voorbeeldfunctie, omdat wij de zichtbare personen uit Den Haag vervoeren. Als deze personen een elektrische auto gebruiken, laat dat zien dat zij bezig zijn met duurzaamheid en kan dat anderen over de streep trekken.” Daarnaast brengt de auto simpelweg voordelen volgens Donny: “Hij rijdt hartstikke goed, ontspannen en stil. Op koude winterdagen kan ik makkelijker wachten met de motor aan. Mensen kloppen nu niet meer boos op het raampje als dat gebeurt, want je stoot geen smerige benzinedampen uit.”
Stroomversnelling
Zoals blijkt uit de woorden van Annelies, Sylvia en Donny is goede ondersteuning voor elektrisch rijden erg belangrijk. Laat dit nou precies zijn waar Maarten Brock voor staat: “Ieder departement moet zelf aan de slag met de duurzaamheidsdoelen. Zij zijn dus ook degene die oplossingen moeten vinden voor problemen die de uitvoering met zich meebrengt. Maar vanuit het beleidsministerie BZK help ik wel om de basis te leggen voor de mensen die verantwoordelijk zijn voor de verduurzaming, zoals Annelies en Sylvia. Bijvoorbeeld door te zorgen voor snelladers bij ministeries. En die zijn niet goedkoop. Soms krijg ik de vraag: ‘Is het dat wel waard, een snellader die zo’n 25.000 euro kost in plaats van 2.500?’ Ik antwoord daarop volmondig ‘ja’. Als die het makkelijker maken voor medewerkers en zij daardoor openstaan om over te gaan op een elektrische auto, kan dat veel opleveren. Zeker als zij vervolgens enthousiast zijn over het gebruik en dat met andere collega’s delen waardoor er steeds meer overstag gaan. Dat zie je nu gebeuren, de elektrificatie komt in een stroomversnelling en dat is hard nodig. Daarnaast is het sowieso geen weggegooid geld, want alle collega’s die al elektrische dienstauto’s hebben die compatibel zijn met de snelladers, kunnen er gebruik van maken.”
Groeien doe je samen
Betekent dit dat alle departementen in 2028 de doelen gaan halen? “Bepaalde departementen lopen voor en andere achter. 24,8% van het totale wagenpark is nu emissieloos. Dat kan snel groeien, maar we moeten ook realistisch zijn. Natuurlijk wil ik de doelstellingen halen, en ik zie diezelfde motivatie ook bij steeds meer departementen. Maar voor sommige bijzondere auto’s biedt de markt op dit moment nog geen goed elektrisch alternatief. Bijvoorbeeld voor auto’s met vierwielaandrijving. Tegelijkertijd gaat de innovatie in de markt razendsnel, wie weet zien we binnenkort de technische ontwikkelingen ontstaan die de overstap voor bijzondere auto’s over een tijdje weer wel mogelijk maken. Ik zie geen reden om nu aan de doelstellingen te tornen. Een grote ambitie stimuleert mensen om grote stappen te zetten.”
Om die grote stappen te zetten ziet Maarten de waarde van voorbeeldrollen zoals die van het ministerie van AZ: “Op een gegeven moment was staatssecretaris Alexandra van Huffelen de enige die elektrisch reed, maar je ziet dat meer mensen dan na gaan denken over de mogelijkheid. Wat de elektrificatie ook enorm vooruithelpt, is de samenwerking met goede partners binnen het Rijk zelf, bijvoorbeeld bij de inkoopcategorie, het wagenparkbeheer en het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Hun inzet is onmisbaar om alles voor elkaar te krijgen. Alleen gezamenlijk kunnen we de doelen halen, en dat geldt niet alleen voor het wagenpark, maar voor duurzaamheid in het algemeen.”