Verbeteren arbeidsomstandigheden, mensenrechten en milieu in de toeleveringsketen (naleving Internationale Sociale Voorwaarden, ISV)
Met het toepassen van Internationale Sociale Voorwaarden (ISV) richt de Rijksoverheid zich op het voorkomen en aanpakken van misstanden op het gebied van arbeidsomstandigheden, mensenrechten en milieu in de toeleveringsketen. Het Rijk doet dit door in contracten te vereisen dat leveranciers actie ondernemen om risico’s in de internationale keten te verkleinen. Hiertoe moeten zij werken aan gerichte verbetering in hun internationale keten door gepaste zorgvuldigheid (ook wel due diligence) toe te passen, conform de OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen (OESO-richtlijnen) en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGPs). In de Uitvoeringsagenda, in juni 2022 aangeboden aan de Tweede Kamer, staan de stappen die de komende jaren worden gezet om de toepassing van ISV in de rijksinkoop te verbeteren en hoe de toezeggingen op het gebied van ISV concreet zullen worden uitgevoerd.
Rijksinkoopbeleid
Pas ISV (als bijzondere uitvoeringsvoorwaarde) toe bij aanbestedingen boven de Europese drempel binnen de risicocategorieën.
Risicocategorieën
| Oude risicocategorieën (bij vaststelling van het ISV-beleidskader in 2017) | Huidige risicocategorieën (na herijking rijksinkoopcategorieën) | |
|---|---|---|
| 1 | Bedrijfskleding | Bedrijfskleding |
| 2 | Catering | Consumptieve dienstverlening |
| a. Catering | ||
| 3 | Grondstoffenmanagement en afvalzorg | b. Grondstoffenmanagement en afvalzorg |
| 4 | Energie | Energie |
| 5 | Kantoorartikelen en computersupplies | Werkplekomgeving |
| 6 | Papier, afvoer vertrouwelijke informatiedragers en print- en drukwerk | |
| 7 | Laboratorium | Laboratorium |
| 8 | ICT werkomgeving Rijk | ICT werkomgeving Rijk |
| 9 | Datacenters | Datacenters |
| 10 | Dataverbindingen | Connectiviteit |
| a. Dataverbindingen | ||
| b. 4G en 5G mobiele dataverbindingen | ||
Waar staat het ISV-beleidskader?
Het huidig ISV-beleidskader is vervat in een brief aan de kamer van 2017 (kamerstukken II, 26 485, nr. 337, van de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, mede namens de minister van Economische Zaken en Klimaat en die voor Wonen en Rijksdienst). Hierin is toegezegd om ISV meer in lijn te brengen met de OESO-richtlijnen, ook binnen de Rijksdienst. Dat we ISV toepassen, is door het kabinet herbevestigd in Inkopen met Impact en staat in het Nationaal Plan MVI 2021-2025.
Hoe: due diligence
De OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen vragen van bedrijven om due diligence (gepaste zorgvuldigheid) uit te voeren. Dit vormt ook de basis van nieuwe Europese wetgeving (CSDDD). Met behulp van dit proces kunnen ondernemingen daadwerkelijke en potentiële negatieve gevolgen in hun waardeketen identificeren, mitigeren en voorkomen, en daarover rekenschap afleggen. Het due diligence proces bestaat uit de zes onderstaande stappen:
Het uitvragen van ISV in aanbestedingen houdt in dat opdrachtnemers o.a. een risicoanalyse opstellen waarin zij hun keten en de risico’s voor mensen en milieu daarbinnen inzichtelijk maken en prioriteren, een plan van aanpak opstellen om geprioriteerde risico’s aan te pakken en een jaarlijkse rapportage openbaar maken die het gepaste zorgvuldigheidsproces en de resultaten daarvan beschrijft. Hiervoor heeft het Rijk standaard ISV-bestekteksten opgesteld. De bestekteksten zijn in 2024 vernieuwd en vragen vanaf 2025 om alle stappen van gepaste zorgvuldigheid. De aanbestedende dienst ziet toe op naleving van deze contractuele verplichtingen en voert de dialoog met de leverancier over de in dat kader aangeleverde stukken. De ‘Bijlage bestektekst Internationale Sociale Voorwaarden’ kunnen inkopers integraal overnemen of meezenden als toelichting voor opdrachtnemers.
Wat betekent het concreet?
Hieronder staan de algemene doelstellingen en afspraken, die niet specifiek aan een deelgebied zijn toe te wijzen maar wel door hen moeten worden gehanteerd.
- ISV wordt door het Rijk verplicht toegepast bij Europese Aanbestedingen in de 8 risico-inkoopcategorieën. Deze verplichting wordt in het contract opgenomen als bijzondere uitvoeringsvoorwaarde. De inschrijver moet tijdens de aanbestedingsfase akkoord gaan met de bijzondere uitvoeringsvoorwaarde van het contract.
- De bestekteksten voor deze bijzondere uitvoeringsvoorwaarde zijn te vinden op de website van PIANOo.
- Een bedrijf geeft invulling aan het naleven van ISV door het uitvoeren van due diligence.
- Uiterlijk zes maanden (tenzij anders aangegeven in het contract) na definitieve gunning van de opdracht wordt van de opdrachtnemer verwacht dat hij/zij een risicoanalyse oplevert van de waardeketen van het product.
- Uiterlijk negen maanden (tenzij anders aangegeven in het contract) na definitieve gunning verstrekt de opdrachtnemer een plan van aanpak dat beschrijft hoe de opdrachtnemer de gesignaleerde risico’s gaat mitigeren.
- Tijdens de looptijd van het contract rapporteert de opdrachtnemer jaarlijks over zijn/haar inzet ten aanzien van de naleving van de ISV.
- Medeoverheden of andere rijksinkoopcategorieën kunnen ISV vrijwillig toepassen en de bestekteksten ter inspiratie gebruiken.
- Aanvullend op de bijzondere uitvoeringsvoorwaarde, kan ook gegund worden op ISV.
Om de toepassing (verplicht of vrijwillig) van ISV te stimuleren, is aan de Kamer in de Uitvoeringsagenda ISV (Kamerstukken II, 26 485, nr. 337) o.a. toegezegd:
- het contractmanagement te versterken;
- de opvolging van contracten te monitoren en in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk (JBR) verslag uit te brengen;
- obstakels in kaart te brengen en hulpmiddelen voor contractmanagers te identificeren;
- een pilot te starten om uitwisseling van sectorspecifieke info ten aanzien van IMVO risico’s te verbeteren;
- bij nieuwe categorieën per categorie het contractmanagement ISV te intensiveren;
- te onderzoeken of het ISV kader standaard breder moet worden toegepast dan in de risicocategorieën;
- de haalbaarheid, wenselijkheid en reikwijdte van toepassen ISV als gunningscriterium te onderzoeken
In de Uitvoeringsagenda ISV (juni 2022 aan de Tweede Kamer aangeboden) zijn 19 acties gedefinieerd om hier invulling aan te geven, waarmee ook op de motie Van Raan, Nijboer, Snels, Simons, Gündogan, Den Haan en Azarkan wordt ingegaan (Kamerstukken II, 35 830, nr. 17).