De duurzaamheidsopleiding van de Belastingdienst: van denken naar doen
Hoe bied je medewerkers op een laagdrempelige manier de kans om een duurzaamheidsopleiding te volgen? Rob van der Beek, coördinator Informatievoorziening (IV) & Duurzaamheid bij de Belastingdienst, vond het antwoord in The Green Course. Als duurzaamheidsmanagers merkten Ramona Davidson en Sanne Vincenten dat het lastig was om iedereen mee te krijgen met duurzaamheidskwesties. Daarom ontwikkelden zij een toegankelijk online programma genaamd ‘Duurzaam werken doe je samen’.
Bewustwording creëren en impact maken
De Belastingdienst maakt onderdeel uit van het ministerie van Financiën, dat in 2022 een CO2-footprint van 63.940 ton had. Kennis vergroten onder medewerkers in de organisatie is dan ook geen overbodige luxe. Om de CO₂-uitstoot terug te dringen, stelde het ministerie vijf reductiedoelen op, waar zij op sturen met behulp van de CO2-prestatieladder. De Belastingdienst koppelt de opleiding hier dan ook aan. Op deze ladder is het ministerie sinds maart 2023 op niveau 3 gecertificeerd. Een van de punten waar het om draait, is bewustwording. Met het programma van The Green Course moeten IV-medewerkers zelf stappen kunnen zetten om hun werk duurzamer uit te voeren. Zij kunnen de opleiding online en in hun eigen tempo doorlopen. Er is bewust voor gekozen de opleiding niet te verplichten, want “we willen mensen verleiden om het te doen zonder dat het voelt als een ‘moetje’. Zodat ze enthousiaster worden over het in de praktijk brengen van duurzaamheid”, zegt Rob.
Dat is juist voor IV belangrijk: “Deze directie is verantwoordelijk voor bijna de helft van het totale energie- en gasverbruik van de Belastingdienst. Door onze omgeving te analyseren kwamen we erachter dat een deel van onze applicaties ‘overgedimensioneerd’ zijn. Dit betekent dat ze meer capaciteit beschikbaar hebben dan ze daadwerkelijk nodig hebben om goed te presteren. Door deze overcapaciteit vrij te maken kan de ruimte opnieuw worden benut en daardoor hoeven we minder nieuwe apparatuur aan te schaffen. Dat heeft een positief effect op onze voetafdruk.”
Participatie als belangrijkste pijler
Ramona geeft een inkijkje in de totstandkoming van de cursus: “We leren door te doen. Onze eerste versie van de opleiding was een drie uur lange theoretische cursus die echt inging op de details zoals de verbleking van koraalriffen. Toen we daarna met onder andere Rob aan tafel zaten, trokken we de conclusie: “Dit wordt hem niet”.” Op basis van hun wens om te informeren, inspireren en motiveren kwamen ze tot een beknoptere versie: een programma waarin participatie centraal staat.
De cursus bestaat uit drie delen die toewerken naar die participatie. Het eerste deel is theoretisch en geeft antwoord op de vragen: “Wat is de huidige stand van zaken, hoe zijn we daar gekomen en wat zijn de toekomstige scenario’s?” Sanne vertelt dat ze deze beantwoorden met behulp van zelfgemaakte informatieve video’s. Die zijn “kort en millennialproof” vult Ramona aan. Maar er zitten ook andere elementen in het programma, zoals een online escaperoom en quizzen. Zo worden zware onderwerpen op een luchtige manier aangekaart. Deel twee gaat over de praktijk en geeft bijvoorbeeld concrete tips over circulariteit. Sanne vervolgt: “In deel drie volgt het gepersonaliseerde deel, helemaal op maat gemaakt voor de Belastingdienst. We vragen naar mogelijkheden die mensen zien om hun directe omgeving te verduurzamen en CO₂ te reduceren. Ze weten als geen ander wat er reilt en zeilt op de werkvloer en waar iets te verbeteren valt.”
Reflecteren, ontwikkelen en groeien
“We begonnen met deze cursus binnen IV om te kijken wat het effect is. Het gaat nu om ongeveer 3200 medewerkers, maar we willen de cursus graag voor de gehele Belastingdienst inzetten.” Uiteraard reflecteert Rob, samen met Sanne en Ramona, op de stappen tot nu toe. Mede om de cursus samen verder te ontwikkelen op basis van de feedback, koos Rob voor The Green Course. Sanne en Ramona zijn net als IV in Apeldoorn gevestigd. Dat betekent niet alleen minder reisbewegingen wanneer ze elkaar ontmoeten, maar ook dat ze snel kunnen schakelen over de inhoud. Extra handig omdat de cursus blijft ontwikkelen. Wanneer er nieuwe feiten rond duurzaamheid naar voren komen, updaten Sanne en Ramona hun filmpjes en teksten. De informatie blijft zo actueel. Ook gaan ze aan de slag met de feedback die ze tot nu toe kregen: “Vorige week telde ik dat we zo’n 170 suggesties van cursisten binnenkregen met ideeën over verbeteringen voor de organisatie op het gebied van duurzaamheid. Daaruit gaan we de belangrijkste punten halen”, zegt Sanne. Omdat de cursus op maat gemaakt wordt, kan hij ook op andere onderdelen van de Belastingdienst worden afgestemd.
Gelukkig is al duidelijk dat de inhoud vooral positief beoordeeld wordt. De feedback van een van de IT-architecten illustreert hoe de cursus handvatten biedt voor de praktijk: "De opleiding geeft nieuwe inzichten voor het belang van duurzaamheid binnen de IT-sector. Het leerde me hoe belangrijk het is om milieubewust te zijn in onze dagelijkse werkzaamheden en hoe technologie kan bijdragen aan een duurzamere wereld. Door praktische voorbeelden en duidelijke richtlijnen heb ik geleerd hoe ik zelf een positieve impact kan maken op mijn werkplek en in mijn werkzaamheden.”
Hoe enthousiast deelnemers ook zijn, groeimogelijkheden ziet Rob ook: “Het einde van het jaar is altijd hectisch binnen een ICT-bedrijf. Dat betekent dat het moeilijk is de aandacht op de cursus te vestigen. Tot nu toe deed zo’n tien procent de cursus. In januari gaan we extra campagnes inzetten om meer medewerkers te trekken.”
‘Niemand wordt van de ene op de andere dag helemaal duurzaam’
Het gaat er niet alleen om dat mensen de opleiding volgen, ze moeten er echt iets mee gaan doen. Ook daar hebben Sanne en Ramona over nagedacht. Ze willen namelijk een Greenteam opzetten, een groep mensen die nadenkt over duurzaamheid op de werkvloer. Een aantal mensen die de cursus volgden, meldden zich hiervoor aan. “Dat zijn de leuke ontwikkelingen”, zegt Ramona. Rob sluit zich daarbij aan: “Dat is wat we willen: de medewerkers betrekken die intrinsiek gemotiveerd zijn. We zien nog heel veel potentie. Bijvoorbeeld op het gebied van softwareontwikkeling en duurzaam coderen oftewel green coding. Als je daarvoor intern een ambassadeur kan vinden, dan kun je dat project versnellen. En dat start bij het aanwakkeren van de interesse via een opleiding als die van The Green Course. Het is echt een bottom-up strategie.”
Dat het gaat om die kleine stapjes, beaamt Sanne: “Niemand wordt van de ene op de andere dag helemaal duurzaam. Het is belangrijk dat je dat als bedrijf meeneemt en je ervan bewust bent dat je medewerkers bij die stappen aan de hand moet nemen.” Dat passen ze ook in de cursus toe, Ramona: “De kleine veranderingen zijn precies de dingen die we behandelen in bijvoorbeeld de escaperoom. Dan stellen we mensen de vraag hoeveel kilometer autorijden evenveel CO2 uitstoot als elke dag twintig e-mails versturen. Dat is dus 1.000 kilometer per jaar. Het gaat om zaken die iedereen herkent.”