Kijk Klimaat: Tien duurzame filmtips uit de Nationale Klimaatweek 2023
Geïnspireerd door het succes van de jaarlijkse Duurzame Boekenweek, is dit jaar tijdens de Nationale Klimaatweek een audiovisuele variant in het leven geroepen: Filmfestival Kijk Klimaat. Elke dag plaatste een collega een tip op LinkedIn. Welke films inspireerden deze rijksambtenaren op het gebied van duurzame bedrijfsvoering? In dit artikel geven we tien filmtips. Alle tips vind je op LinkedIn met #KijkKlimaat. Staat jouw duurzame filmtip hier niet bij? Deel hem vooral nog! (En vergeet de hashtag niet.)
Dark Waters – Todd Haynes
De wens tot samenwerken en flexibel naar oplossingen zoeken, dat is wat Gerard de Mol meer wil uitdragen in zijn werk na het zien van Dark Waters (2019). De film vertelt over giftige stoffen die in natuurwater worden geloosd door een fabriek in Amerika. Deze stoffen maken veedieren ziek, waarop een boer naar de rechter stapt. De film gaat over de schaduwkant van het verhaal, maar inspireert ook: “De jurist probeert het lozen van de stoffen te voorkomen en processen te veranderen”, vertelt Gerard. “Denk aan het omdraaien van bewijslast. Hier in Nederland mag de vervanging van PFAS, GenX, nog geloosd worden, omdat niet bewezen is dat het schadelijk is. Dat zou andersom moeten: niet lozen tenzij het bewezen veilig is. Om dat te bereiken moeten we samenwerken met de bedrijven. We moeten ze niet zomaar sluiten, want dan verplaatst het probleem zich.”
The Private Life of Plants – David Attenborough
“Planten vormen in een complex evenwicht met andere planten en dieren een ecosysteem. Die ecosystemen verstoren we als mensheid”, leert de The Private Life of Plants (1995) ons volgens Gerard de Koe. Hij is coördinator CAO Rijk bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. “De zesdelige documentaireserie brengt de plantenwereld tot leven, maar laat ook zien hoe kwetsbaar die wereld is,” zegt Gerard. Dat was het bijna 30 jaar geleden al, en is het nog steeds. Los van de waarschuwing, beveelt Gerard de serie aan iedereen aan. “Gewoon omdat het een van de meest fascinerende natuurdocumentaires is die ik ooit gezien heb.”
De Klimaatverkenner – Nicolaas Veul
Niet alleen de plantenwereld, maar ook ons kikkerlandje is ontzettend kwetsbaar. De zeespiegel stijgt, terwijl steeds meer grote delen van Nederland onder zeeniveau liggen. Wat betekent dat voor de toekomst? En is er een plan B? In de documentairefilm De klimaatverkenner (2022) zoekt maker Nicolaas Veul antwoord op deze vragen. Corien Steenstra, senior adviseur bedrijfsvoering bij het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), was onder de indruk: “Door deze film werd voor mij pijnlijk duidelijk wat klimaatverandering betekent voor de plek waar ik woon en wat de impact is voor mijn kinderen. Ineens werd het concreet. Dat is best beangstigend.” De documentaire is een must-see omdat het de noodzaak van maatregelen extra benadrukt, volgens Corien. “Als we nu niets doen, dan is het worstcasescenario dichterbij dan je denkt. Dat maakt deze documentaire wel duidelijk.”
Cowspiracy: The Sustainability Secret - Kip Andersen, Keegan Kuhn
“Deze film heeft mijn leven veranderd. Als ik Cowspiracy niet gezien had, was ik waarschijnlijk nooit bij dit departement terechtgekomen.” Het zijn de woorden van Anne Oor, beleidsmedewerker Klimaatcommunicatie bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De documentairefilm uit 2014 gaat onder andere over de enorme waterverspilling die komt kijken bij het verwerken van vlees. Maar ook over hoe natuurgebieden moeten wijken voor de bio-industrie en hoe oceanen worden leeggevist. “Door de film ben ik voor het eerst gaan nadenken over wat alles wat je eet kost aan grondstoffen en wat dat doet met de aarde. Dat was een pijnlijke realisatie, de eerste keer vond ik de film heel heftig om te zien”, bekent Anne. Inmiddels is Anne vegetariër en denkt ze bewuster na over alles in haar leven.
Why I’m Vegan - Moby
Sarah Bothe, Adviseur Beleidsuitvoering bij de Dienst Uitvoering Onderwijs, was al 30 jaar vegetariër toen ze de video Why I’m Vegan (2021) zag. In negen minuten legt de bekende muzikant Moby uit waarom hij veganist is. “Het is een persoonlijk verhaal, zónder nare beelden. Dat vind ik heel sterk aan de video.” Sarah vertelt dat voor haar van dieren houden en dieren eten niet allebei kan. “De vlees- en zuivelindustrie is verantwoordelijk voor ontelbaar veel dierenleed, iedere dag. Daarnaast is de consumptie van vlees en zuivel slecht voor onze gezondheid én voor onze leefomgeving. Toen dat echt tot me doordrong, kon ik niet meer van een plakje kaas genieten.” Ze hoopt dat de video van Moby ook anderen inspireert.
2040 - Damon Gameau
Een speelse documentaire die afwisselt tussen de beelden van de dochter van de maker als kind en haar latere leven, dat is 2040 (uit 2019). “Het biedt een realistische weergave van de toekomst, waarin kwesties zoals vrouwenrechten, technologische vooruitgang en sociale ontwikkelingen worden verkend door middel van interviews met mensen die gepassioneerd zijn over verandering”, vertelt Anouk Schuren, beleidsmedewerker bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. “De kracht van 2040 ligt in het feit dat de film niet alleen de sombere kanten van de toekomst laat zien, maar ook de prachtige initiatieven benadrukt die tot bloei kunnen komen.” Anouk gelooft dat dit optimisme en de focus op positieve actie ook binnen de Rijksoverheid moeten worden omarmd. “Het belangrijkste wat we nu moeten doen is onze mindset veranderen, en juist die oplossingsgerichte mindset wordt in deze film prachtig getoond.”
Don’t Look Up – Adam McKay
Merel Kuiper is senior adviseur duurzaamheid voor het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Ze hoopt dat de film Don’t Look Up (2021) anderen ook overtuigt om zich in te blijven zetten voor duurzaamheid, ook al is er weerstand. In de film ontdekken twee wetenschappers dat er een asteroïde op de wereld afkomt die het einde van de mensheid betekent. Niemand lijkt echter te luisteren naar hun waarschuwingen. Merel herkent dit: “Het toont de worsteling van slecht-nieuwsbrengers, zoals klimaatwetenschappers. Zij zeggen al jaren: ‘Het gaat niet goed, we moeten ons leven structureel anders inrichten'. Iedereen is in rep en roer met zomerse bosbranden, maar als het koud en regenachtig wordt in de winter, denken mensen ‘het valt wel mee’. Vervolgens stappen ze weer vrolijk in het vliegtuig.” Maar, Merel blijft standvastig: “Je kunt misschien niet de hele wereld overtuigen, maar geloof in de wetenschap is belangrijk. Je blijven inzetten voor een duurzamer systeem heeft wél zin.”
vlnr: Merel Kuiper, Anouk Schuren, Sarah Bothe, Gerard de Mol, Anne Oor en Gerard de Koe met hun filmtips.
TOMORROW – Cyril Dion, Mélanie Laurent
Moed houden en met positieve blik vooruitkijken, is ook wat TOMORROW (2016) doet. “Deze film toont een beeld van de klimaatcrisis dat niet in doemdenken vervalt, maar in plaats daarvan hoopvolle, constructieve aspecten laat zien”, vertelt Barry Brouns, adviseur Duurzaamheid bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. “Allerhande inspirerende voorbeelden van met name kleinschalige initiatieven komen voorbij. Van regeneratieve Franse fruitkwekers en collectieve moestuinen in Engeland, tot aan de opkomst van zelfvoorzienende burgers in het vervallen Detroit.” De film laat zien dat er praktische handzame initiatieven zijn die ook bijdragen aan verandering. “Je hoeft niet altijd groots te denken; kleine steentjes kunnen ook bijdragen en anderen inspireren”, is Barry’s boodschap. “TOMORROW biedt een stukje hoop en enthousiasme, zonder dat het klimaatprobleem wordt gebagatelliseerd.
SURFER TO-GO – Jasper Strik & Eelke Dekker
Bij veel mensen is bioloog en kunstenaar Merijn Tinga inmiddels beter bekend als de Plastic Soup Surfer. Omdat de fervente surfer meer en meer ongemak voelde bij het wegwerpplastic dat hij overal op het strand en in zee aantrof, besluit hij van Brussel naar Amsterdam te surfen op een surfboard van plastic zwerfafval om aandacht te vragen voor het wereldwijde plasticprobleem. In de film SURFER TO-GO (2023) volg je Merijn op zijn reis, terwijl hij onderweg een scala aan mensen ontmoet: “Van Belgische en Nederlandse burgers en ondernemers tot industrie- en volksvertegenwoordigers. Met hen gaat hij in gesprek over een duurzame toekomst”, vertelt Gerben van der Schrier. Hij is Programmacoördinator Duurzaam OM bij het Openbaar Ministerie (OM). De film maakte veel indruk op hem. “Na het kijken van de film besef je eens te meer hoe bizar het eigenlijk is dat we nog zoveel plastic producten eenmalig gebruiken en vervolgens wegwerpen. Dat moet echt anders. Ik zal mij de komende tijd dan ook hard blijven maken om ook binnen het OM de transitie naar hergebruik in te zetten.
Onder het Maaiveld – Mark Verkerk
Net als TOMORROW en SURFER TO-GO, werd Onder het Maaiveld vertoond tijdens het filmfestival Kijk Klimaat voor alle rijksambtenaren. Silko Mergenthal, beleidsmedewerker Bodem bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, sprak als bodemexpert en microbioloog voorafgaand aan de vertoning van Onder het Maaiveld over de rol van de bodem in vrijwel alle crises waar we momenteel mee te maken hebben. Dat deed hij niets voor niets, vertelt hij: “In Nederland zijn we erg druk bezig met ingrepen op en in de bodem. Maar nog niet genoeg met de wisselwerking tussen deze ingrepen en het bodemleven. We weten veel af van water en hoe we dat moeten managen, maar bij de bodem staan we net aan het begin. Daarom is het zo ontzettend goed dat deze film meer bewustwording brengt van de wonderlijke en vitale wereld onder de grond. Doordat er ook lespakketten en een juniorversie van deze film zijn gemaakt, kunnen kinderen met meer zorg en waardering voor onze bodem opgroeien.” De filmmakers bieden met het prijswinnende Onder het Maaiveld op innovatieve en meeslepende wijze een uniek kijkje in de ondergrondse gemeenschap van wortels, larven, wormen en schimmels. “Kijken naar de bodem is alsof je met een telescoop naar het heelal kijkt. Je vindt steeds vreemdere fascinerende vormen. Deze film helpt ons met verwonderen en waarderen.”
Later in de Nationale Klimaatweek draaide ook The Biggest Little Farm op het filmfestival. Volgens Robin Hamers, communicatieadviseur bij het rijksbrede programmateam Denk Doe Duurzaam, sloot die film perfect aan op Onder het Maaiveld. Ze vertelt: “Door Onder het Maaiveld snapte ik veel beter wat een gezonde bodem is. En The Biggest Little Farm heeft als uitgangspunt een gezonde bodem. Daar begint het herstel van ons ecosysteem!“
15 januari draait Onder het Maaiveld nog een keer
Klimaatverandering vergroot de kans op extremer weer. Dat merkten we al tijdens de Nationale Klimaatweek. Op donderdag hield storm Ciarán namelijk flink huis in Nederland. Door het landelijke advies om die dag thuis te werken, is de vertoning van Onder het Maaiveld destijds geannuleerd.
Deze vertoning halen we uiteraard graag in, mét toelichting door Silko. Op maandagmiddag 15 januari om 16.00 draaien we de film nog een keer in het auditorium op de Turfmarkt in Den Haag. Meld je direct aan via deze link.
Benieuwd naar de andere films in dit artikel? Deze zijn vrijwel allemaal te zien via verschillende streamingsdiensten. En wist je dat er tijdens het Movies That Matter Festival (22 - 30 maart 2024) ieder jaar één film gratis toegankelijk is voor ambtenaren?