De Denk Doe Duurzaamste verhalen van 2022
Het is december en ook bij programma Denk Doe Duurzaam blikken we terug op het afgelopen jaar. Het beeld is: we zetten als Rijk mooie stappen, maar het moet sneller en met meer impact. We zijn trots op de duurzame beweging en iedereen die hieraan heeft bijgedragen. Maar we kijken vooral vooruit, want het veranderende klimaat en andere ontwikkelingen tonen onmiskenbaar aan dat meer actie hard nodig is. De actiegerichtheid binnen het Rijk willen we komend jaar versterken door het opstellen van de Routekaart Duurzaam Rijk 2030. De “waarschuwing” daarbij: wacht niet tot de inkt van de routekaart droog is. Het belangrijkste is nu duurzaam doen. Het beleid, doelstellingen en kaders zijn er. De verhalen die we in dit artikel uitlichten laten zien dat bevlogen mensen en concrete acties het verschil maken. Doe ook mee, zodat de duurzame beweging binnen het Rijk nog meer groeit.
Duurzamere ICT
De inkoopcategorie ICT Werkomgeving Rijk (IWR) heeft voor een heel hoog ambitieniveau gekozen op het gebied van duurzaamheid. Zo wil Lucien Claassen, categoriemanager IWR, zorgen dat de Rijksoverheid tot de koplopers behoort op het gebied van duurzaamheid binnen Europa. En dat is niet over het hoofd gezien, want de categorie won er de internationale Procura+ Award mee in de categorie innovatie. Om hun doelen te bereiken zorgt de categorie ervoor dat het alleen nog mogelijk is om binnen de raamcontracten duurzame producten te kopen. Een belangrijke en grote stap op weg naar duurzame ICT, maar nog niet voldoende. We moeten en kunnen bijvoorbeeld nóg langer met onze ICT-producten doen, ze nóg beter hergebruiken en het datagebruik verminderen. Dat gaat om gedrag en keuzes van de gebruikers, en gaat dus verder dan “alleen” duurzame inkoop.
"We willen onze inkoopkracht slim gebruiken om extra duurzaamheid uit de markt te halen. Laat ons nu eens koploper zijn en soms ook een enabler om bepaalde dingen mogelijk te maken."
Onderdeel van duurzame producten is dat ze goed repareerbaar zijn en we er dus langer mee kunnen doen. Maar ook dat ze op een verantwoorde manier worden geproduceerd. Hierbij komen Internationale Sociale Voorwaarden (ISV) om de hoek kijken. Met ISV richt het Rijk zich op het voorkomen en aanpakken van misstanden op het gebied van arbeidsomstandigheden, mensenrechten en milieu in de toeleveringsketen. De Rijksoverheid gaat hier de komende jaren sterk op inzetten aan de hand van de Uitvoeringsagenda ISV. Myrthe Vogel (BZK), Marianne Oomen (PIANOo) en Kim Moolenaar (BZ) vertelden wat dit betekent. Ben je rijksambtenaar en heb je een vraag over ISV voor jouw aanbesteding? Vraag dan Ondersteuning ISV voor concrete hulp.
En wist je dat je zelf ook eenvoudig kunt bijdragen aan duurzamere ICT? Door slim met je mailverkeer en opslag van data om te gaan, verminder je je CO2-voetafdruk.
Minder CO2-uitstoot door bewuster te reizen
Vervoer is bij verschillende departementen een van de grote veroorzakers van CO2-uitstoot. Het is dus belangrijk om dit aan te pakken om het doel klimaatneutrale bedrijfsvoering te halen. Departementen brengen hun CO2-uitstoot in kaart en sturen op vermindering daarvan met de CO2-prestatieladder. Ministeries die op zoek zijn naar concrete gedragsinterventies om duurzamer reizen te stimuleren, vinden die in de Maatregelenmatrix Anders Reizen. De matrix wordt van alle tools op www.denkdoeduurzaam.nl het meest gedownload.
Vliegreizen hebben een grote impact op de CO2-uitstoot. Rijksambtenaren die naar een locatie moeten die in 8 uur of minder reistijd per trein te bereiken is, mogen niet meer met het vliegtuig. De ministeries van LNV en EZK gooiden er nog een schepje bovenop. Zij streven naar structureel 25% minder CO2-uitstoot door zakelijk vliegen. De Co2hecklist Vliegreizen helpt hun medewerkers bewust duurzame keuzes te maken rond zakelijk reizen.
Niet alleen vliegreizen, maar ook je normale woon-werkverkeer heeft impact. Je kunt eenvoudig duurzaamheidswinst behalen door aan te passen hoe je reist. Pak bijvoorbeeld vaker de (dienst)fiets, zo heb je gelijk extra beweging en ontspanning. Gerard de Koe, coördinator cao Rijk, vertelt in deze video van welke regelingen ambtenaren gebruik kunnen maken als zij op de fiets naar het werk komen.
Slim omgaan met energie
Het Rijk bezit veel gebouwen, van kantoren tot kazernes en van gevangenissen tot rechtbanken. Net als iedereen in Nederland maakt de rijksoverheid die gebouwen energiezuiniger. Zo dragen we bij aan een duurzamere wereld en halen we onze doelen op het gebied van een klimaatneutrale bedrijfsvoering. Categoriemanager Energie Nora Nikolic volgt daarom voor de energie-inkoop de trias energetica. Dat betekent eerst besparen en duurzaam opwekken, en daarna pas (groen) inkopen.
"De energierekening moet ook gezien gaan worden als een belangrijk middel om tot de nodige CO2-uitstootbesparing te komen. Iedereen in Nederland, en zeker het Rijk, moet omschakelen en aan de trias energetica denken wanneer zij hun rekening zien."
De gascrisis zorgt ervoor dat het Rijk deze winter 15% extra gas gaat besparen in de Rijksbedrijfsvoering. Martine Meerburg, die deze gasreductie coördineert, geeft in het artikel tips over hoe je met de lagere temperatuur in kantoren omgaat. Zo kun je op kantoor net zo energiebewust zijn als thuis. Luister ook naar de aflevering van onze podcast over de gasreductie, waarin Martine in gesprek gaat met Ewout de Bruijn en Ivo Bonajo.
Duurzaam facilitair management: van bureaustoelen tot koffie
Zonder facilitair management kan het Rijk niet functioneren. Denk aan schoonmaak, catering, afvalverwerking en beveiliging. Het facilitair management maakt veel gebruik van de R-ladder voor meer duurzaamheid, een instrument om steeds bewuster met grondstoffen om te gaan. Zo heeft FMHaaglanden (FMH) de ambitie om al het kantoormeubilair circulair in te zetten. Met één partij refurbished bureaustoelen is al in totaal 140 ton CO2 en 15 ton aan grondstoffen bespaard ten opzichte van het gebruik van nieuw meubilair. Tamara van Vastenhoven, categoriemanager werkplekomgeving, liet op de circulaire beurs zien wat de effecten van de Rijksbrede circulaire visie kantoorinrichting zijn op het Rijk en zijn meubelleveranciers.
Ook op het gebied van eten en drinken wordt hard gewerkt aan het verduurzamen van het aanbod en de keten, en wordt verspilling voorkomen. Categoriemanager Rob Heijink ontwikkelde een eigen ‘Schijf van Vijf’ voor de categorie Consumptieve Dienstverlening. De vijf speerpunten zijn: Duurzaam assortiment, Eerlijke handel, Inclusieve samenleving, Gezonde keuze en Circulaire economie. Bekijk ook de video waarin Rob hierover vertelt.
Het kopje koffie is voor de meeste ambtenaren onmisbaar, maar hoe duurzaam is die koffie eigenlijk? Ook hier werkt Rob Heijink hard aan verduurzaming en heeft hij de koffiemarkt en -keten helemaal doorgelicht. Daarnaast werkt het Rijk aan duurzame bekers voor koffie en andere dranken en wordt koffiedik zoveel mogelijk benut als compost. Door koffie van boon tot beker en van wolkje melk tot en met de drab onder de loep te houden, kunnen we er duurzaam van genieten.
"Voor de catering van de Rijksoverheid hebben we de koffiemarkt en -keten helemaal doorgelicht. Ons doel is een transparante koffieketen met een eerlijke prijs voor iedereen die daarin een rol speelt."
Een eerlijke kans voor iedereen
Duurzaamheid gaat niet alleen over dingen, maar ook over een betere wereld voor de mensen op onze planeet. Sociale duurzaamheid omvat onder andere social return. Dat is een aanpak om arbeidsparticipatie te stimuleren en meer werkgelegenheid te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Een zeer belangrijk onderwerp, ook vanuit de voorbeeldrol van het Rijk, dat de nodige aandacht vraagt. In deze video legt categoriemanager René Lissenburg uit hoe hij social return via het categorieplan realiseert. Wat sociale duurzaamheid flinke steun in de rug geeft, is dat in de cao Rijk de zogenoemde experimenteerbepaling is opgenomen. Dit biedt ruimte voor innoverende pilots op het terrein van arbeidsvoorwaarden. In het cao-akkoord 2022 is afgesproken drie pilots te doen over verduurzaming van de cao. Daar worden in 2023 werknemers en werkgevers binnen het rijk bij betrokken.
En nu jij: wat is jouw voornemen voor meer duurzaamheid
We mogen trots zijn op iedereen die heeft bijgedragen om deze en andere initiatieven voor elkaar te krijgen Met de Routekaart Duurzaam Rijk 2030 als hulpmiddel gaan we in 2023 de verduurzaming van de Rijksoverheid naar een hoger niveau brengen. Maar voor 2023 is er meer nodig dan inzicht in de te volgen paden alleen. Iets dat anders, verrassend en baanbrekend is, ook buiten de paden gaat.
Wie weet wat 2023 brengt. Je zou kunnen denken aan een verplicht CO2-reductiedoel voor alle overheidsorganisaties. Want alle overheden bij elkaar zijn samen verantwoordelijk voor 12% van de Nederlands klimaatimpact. Of aan het realiseren van woonruimte in onze (lege) kantoren. Maar ook aan alle ministeries verplichten om te rapporteren over de eigen duurzaamheidsprestaties op verantwoordingsdag. Of een ‘help je collega verduurzamen’-actie, waarbij collega’s met een duurzame passie zich inzetten voor een duurzame thuiswerkplek bij collega’s die dat niet zelf voor elkaar krijgen. Een ding is zeker: er is lef, doorbraken en creativiteit nodig om de duurzame doelen te gaan halen.
We zijn erg benieuwd naar jouw gedurfde ideeën en wensen voor 2023. Deel je suggestie door ons te taggen op LinkedIn of mail naar denkdoeduurzaam@rijksoverheid.nl.