Thuiswerken, een vloek of een zegen? (On)beperkte rijksambtenaren aan het woord
Het Rijk creëert banen voor mensen voor wie het vinden van werk niet vanzelfsprekend is. Maar daar stopt de verantwoordelijkheid niet mee; echte sociale impact is er pas als het werk zinvol, leuk, waardevol, inspirerend is. In coronatijd is dat een uitdaging, met het vele thuiswerken. Voor de één is het een vloek, voor de ander een zegen. Hoe is het om thuis te werken als je een beperking hebt? Denk Doe Duurzaam vroeg drie rijksambtenaren met een arbeidsbijzonderheid naar hun ervaringen. Is het voor hen lastiger om thuis te werken of heeft het juist voordelen? Zinvolle informatie voor alle werkgevers die inclusie belangrijk vinden. En lees vooral verder, want ze geven ook thuiswerktips!
Al gewend aan thuiswerken
Voor Tycho Laan was thuiswerken voor corona al het ‘het nieuwe normaal’. “Ik werk vier dagen in de week en één daarvan was een vaste thuiswerkdag”, vertelt de beleidsmedewerker bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Nu werkt hij alle dagen thuis, al gaat hij ‘incidenteel’ weleens naar het ministerie in Den Haag. Omdat hij zeer slechtziend is – hij heeft slechts 1% zicht – helpt hij af en toe met het testen van de OCW-spraaksoftware voor medewerkers met een visuele beperking. “Daarvoor is het nodig dat je fysiek aanwezig bent. Dat is nu dus een uitje!”
Thuiswerken scheelt reistijd
Tycho reist graag met de trein: “Ik neem een luisterboek mee en vermaak me prima.” Toch vindt hij het fijn dat hij nu niet meer voor zijn werk op en neer hoeft naar Den Haag: “Dat scheelt me twee uur reistijd op een dag.” De extra tijd die hem dat oplevert besteedt hij graag aan sporten. “Ik heb bijvoorbeeld vanmiddag een tijdslot voor een buitenles. Daar kom je toch minder aan toe als je in Den Haag werkt, omdat je later thuiskomt.”
Meer energie overhouden
Maya Aumaj merkt ook dat ze door het thuiswerken meer tijd en energie overhoudt. Ze is communicatieadviseur bij het ministerie van Algemene Zaken en heeft myasthenia gravis. Dit is een chronische spieraandoening waardoor de spieren verzwakt kunnen raken. Naast haar werk is ze ambassadeur van het Prinses Beatrix Spierfonds. Ze functioneert ‘vrijwel normaal’, maar heeft af en toe wel vermoeidheidsklachten. Die zijn door het thuiswerken erg verminderd. “Ik sta ’s ochtends ‘aan’ en ga vroeg naar bed.” Nu ze niet meer voor haar werk hoeft te reizen, zorgt dat voor minder prikkels. “Ik krijg zo twee uur cadeau op een dag en dat is voor mij door mijn spierziekte extra mooi. Ik ervaar het thuiswerken daardoor als veel minder belastend.”
Minder prikkels door thuiswerken
Ook Iris Westhoff, senior beleidsmedewerker banenafspraak bij het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK), houdt door het thuiswerken veel meer energie over. Door haar autisme heeft ze namelijk extra last van prikkels. “Ik reis voor mijn werk altijd in de trein.” Met een glimlach: “Want als ambtenaar moet je het goede voorbeeld geven door met het openbaar vervoer te reizen. En het openbaar vervoer kan zeker in de spits erg druk zijn”, legt ze uit. “Dan heb ik last van mensen die te dichtbij komen, te veel herrie maken en niet altijd even fris ruiken. Nu ik niet meer hoef te reizen, voel ik hoeveel energie ik overhoud.” De kantoortuin mist ze ook niet: “Ik kan nu ongestoord en meer gefocust doorwerken.”
Moeilijker mee kunnen doen door niet-toegankelijke vergadertools
Hoewel hij al gewend was aan (deels) thuiswerken, was het plots verplicht volledig thuiswerken ook voor Tycho best een omschakeling: “In het begin stond iedereen in de survivalmodus. Dus had ik opeens verschillende applicaties op m’n telefoon voor videovergaderingen en die applicaties zijn niet altijd even toegankelijk.” Bij de rijksoverheid wordt gewerkt met de videotool Webex. Tycho: “Die is goed te doen als je eraan gewend bent en grotendeels toegankelijk, maar bijvoorbeeld agenda-uitnodigingen versturen was in het begin voor mij heel lastig: mailadressen invoeren in de app was omslachtig, en de website van Webex was niet goed toegankelijk.” Hij vroeg dan aan collega’s om dit voor hem te doen. “Dat was dan makkelijker, al doe je het liever gewoon zelf. Ik was dan ook ontzettend blij toen de plugin in Outlook beschikbaar werd gesteld.”
Maar sommige applicaties zijn voor hem minder goed te gebruiken waardoor hij soms niet volwaardig mee kan doen aan een online vergadering. Helemaal aan het begin was ik bij één vergaderapplicatie soms een zwijgend tegeltje tijdens de vergadering omdat de knopjes om de microfoon en videocamera aan te zetten niet bedienbaar waren met de spraaksoftware op mijn telefoon.
Oproep: verplicht digitale toegankelijkheid bij inkoop
Tycho roept het Rijk daarom op om bij het inkopen van applicaties rekening te houden met digitale toegankelijkheid. Neem toegankelijkheid zo goed mogelijk mee aan de voorkant en betrek de doelgroep daarbij en stel digitale toegankelijkheid bij je aanbesteding als harde voorwaarde. Achteraf applicaties aanpassen vereist namelijk veel meer tijd en energie.” Hij biedt zich graag aan als proefpersoon: ik ben slechtziend en houd van applicaties testen dus als mijn ministerie vraagt of iemand een nieuwe applicatie wil testen, dan sta ik vooraan.”
Nadelen aan thuiswerken: minder ‘echt’ contact
Hoewel Tycho merkt dat hij door het thuiswerken minder afleiding heeft en daardoor productiever is, mist hij het face-to-face contact’ met zijn collega’s. “Voor zowel voor het functionele contact zoals in vergaderingen als voor het sociale contact.” Vooral het online vergaderen valt hem af en toe zwaar. “Bijvoorbeeld als je urenlang online vergaderd hebt. Dat is best wel intensief.” Hij vervolgt met een glimlach: ‘als ik weleens een vergadering moet voorzitten met mensen die ik niet ken, geef ik aan dat zij iets beter kunnen zeggen wanneer zij het ergens mee oneens zijn dan een bedenkelijke gezichtsuitdrukking op te zetten.’
Maya mist dat face-to-face contact af en toe ook: “Je merkt dat er online vaak een andere groepsdynamiek is online dan op kantoor. Voor nieuwe collega’s is het daardoor nu lastiger om de organisatiecultuur mee te krijgen. En echt oogcontact maken is online lastiger.” Dat beaamt Iris: “Ik vind het lastig dat ik door het thuiswerken collega’s niet recht in de ogen kan aankijken. Bij sommige overleggen is het fijn als je iemand diep in de ogen kunt kijken.” Fysiek vindt ze het ook makkelijker om de sociale dynamiek in te schatten, want online zie je vaak alleen een hoofd. Daardoor mis je een deel van de lichaamstaal. Daarmee mis je veel informatie, want het grootste gedeelte van onze communicatie is non-verbaal.”
Terug naar het nieuwe normaal: afwisselend thuiswerken en naar kantoor
Alle drie zouden in de toekomst, als corona beter onder controle is, het thuiswerken willen combineren met werken op kantoor. Tycho: “Ik zie duidelijk de voordelen van thuiswerken, op kantoor werken is wat makkelijker voor de functionele en sociale interactie. En vier dagen thuiswerken is ook een beetje eenzaam.” Maya kijkt daar ook uit naar weer op kantoor kunnen werken: ‘Als ik naar kantoor ga, voelt het nu als een uitje. Want het is ook wel heel gezellig om op kantoor te werken in plaats van alleen maar in je eentje thuis.” Iris voorziet dat er een hybride vorm van werken ontstaat waarbij je flexibel thuis of op kantoor werkt. Zij ziet dat zelf wel zitten: “De vergaderdagen, zoals de maandag en de dinsdag, worden dan kantoordagen. En dat je de woensdag en de vrijdag thuiswerkt omdat de ervaring leert dat het die dagen altijd erg stil was op kantoor.”
Thuiswerktips van Iris, Maya en Tycho:
- Richt een vaste werkplek in, liefst in een aparte ruimte. Maya: “Dan lopen werk en privé niet zo in elkaar over.” Iris: “Doe op die plek ook niks anders dan werken.” Tycho: ‘En laat je werktelefoon daar ook liggen, zodat je niet geneigd bent daar in je vrije tijd continu naar te kijken.’
- Probeer je werkdag zoveel mogelijk in te delen als hoe je werkdag op kantoor eruit zou zien. Maya: “Dan ben je minder geneigd om niet-werkgerelateerde dingen tussendoor te doen, zoals een huishoudelijk klusje. Het gevaar is dan dat je thuiswerkdag langer duurt dan een werkdag op kantoor.”
- Baken je werkzaamheden af en stop op tijd. Iris: “Dat is een kwestie van learning by doing. Ik ben van nature heel perfectionistisch en dat is een valkuil. Om sneller te kunnen werken, moet je dat een beetje loslaten. Ik ga er nu pragmatischer mee om en ga bijvoorbeeld sneller akkoord met voorstellen van anderen zonder die tot in de puntjes te willen perfectioneren.”
- Plan geen videovergaderingen achter elkaar. Tycho: ‘Op een gegeven moment is het fijn om even een pauze in te bouwen tussen vergaderingen en dan ander werk te doen of even de benen te strekken.’
Wil je meer weten over werken met een arbeidsbijzonderheid?
Bij het Rijk werken veel ambtenaren met een arbeidsbijzonderheid, zoals Iris, Maya en Tycho. Deze collega’s zijn aangesloten bij de League of Extraordinary People Rijk of bij de lokale League van hun rijksonderdeel. Dit personeelsnetwerk van, voor en door rijksambtenaren met een arbeidsbijzonderheid, zet zich in voor een diverse en inclusieve rijksoverheid. Benieuwd hoe ze dan doen? Lees dan het artikel over de League en volg de League op LinkedIn! Heb je collega’s met een arbeidsbijzonderheid? De SWOM-app helpt jullie samenwerking!