VWS gecertificeerd niveau 3 op de CO₂-prestatieladder

Waarom werken aan CO₂-reductie?

In het Klimaatakkoord van Parijs, 12 december 2015, is afgesproken om de wereldwijde temperatuurstijging niet verder te laten oplopen dan 1,5 °C, om het tij van de klimaatverandering te keren. Hierop zijn het Nederlandse Klimaatakkoord, de bijbehorende Klimaatwet en het coalitieakkoord van het huidige kabinet gebaseerd. Het rijk wil een voorbeeldrol spelen in deze transitie. Daarom heeft het zich tot doel gesteld in 2030 een klimaatneutrale bedrijfsvoering te hebben, door het realiseren van een reductie van 55% in CO₂-emissies in 2030 ten opzichte van 2019. 

Klimaatverandering leidt nu al tot gezondheidsschade door onder andere  hete, droge zomers, stormen, overstromingen door hevige regenval en andere extreme weersomstandigheden. VWS heeft de taak te zorgen voor een goede volksgezondheid. Daarom zet het alle zeilen bij om die gezondheidsschade te beperken en zoveel mogelijk te voorkomen. Daarnaast heeft de oorlog in Oekraïne de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen op scherp gezet. Het ministerie van VWS vindt het van essentieel belang om nú samen te werken aan energiebesparing en –vergroening en daarmee ook aan CO₂-reductie. Dat doet het voor een  duurzamere zorg en een duurzamere eigen bedrijfsvoering.

De eerste stap op de CO₂-prestatieladder

De eerste stap in het proces is het maken van een ‘voetafdruk’ – een overzicht dat de CO₂-uitstoot van de VWS-organisatie weergeeft op verschillende energiecategorieën. Dit overzicht maakt het mogelijk om gerichte maatregelen te nemen om de uitstoot te verminderen. Daarmee kan het ministerie ook monitoren of ze op de goede weg is richting de ambitie voor een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030. 

In 2022 is een start gemaakt met het maken van een CO₂-voetafdruk  van het VWS-concern. Het concern omvat het kernministerie, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het agentschap van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (aCBG), het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), de Dienst Uitvoering Subsidies aan Instellingen (DUS-I), het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP),  de Jeugdautoriteit en de secretariaten van de Gezondheidsraad, NL Sportraad, Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS), Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO).

In 2019 – het laatste jaar voor de covidpandemie, stootte VWS ruim 13.000 ton CO₂ uit, in 2021 ca. 10.000 ton. Ter vergelijking: een gemiddeld huishouden stoot 19 ton uit per jaar. De CO₂-voetafdruk als geheel bedroeg in 2023 6.586 ton CO2. De meeste CO₂-uitstoot wordt veroorzaakt door:

1. Energie (elektriciteit en verwarmen);
2. Vliegreizen;
3. Bedrijfswagens (wagenpark).

Tussen 2019 en 2023 is de CO₂-uitstoot met 56% gedaald. De belangrijkste oorzaak van de daling is dat op de locatie Antonie van Leeuwenhoeklaan vanaf 2023 Nederlandse groene Stroom is ingekocht. Andere oorzaken van de daling:

• Verduurzaming wagenpark van VWS. Vanaf 2019 is gestart met de elektrificatie van het wagenpark van VWS.
• Sinds de COVID-pandemie in 2020 wordt er minder gereisd. Ondanks dat vanaf 2022 met het versoepelen van de maatregelen de reisbewegingen weer omhoog zijn gegaan, is dit nog altijd minder dan in 2019. 
• Daling van het gas en warmte verbruik. Sinds de COVID-pandemie werken medewerkers minder vaak op kantoor. In september 2022 is de verwarming 2 graden lager gezet.
• Gunstigere emissiefactoren. Bijvoorbeeld de emissiefactoren voor tram en treinreizen waren in 2023 lager dan in 2019.
• Om in 2030 klimaatneutraal te zijn heeft het ministerie dus nog wel wat stappen te zetten in het CO₂-beleid.

Inzoomen op de voetafdruk

VWS heeft met haar handelen zowel direct als indirect impact op klimaatverandering. In de cijfers is de uitstoot van broeikasgassen ingedeeld in drie verschillende categorieën (‘scopes’), volgens het Greenhouse Gas Protocol (WBCSD 2004). Deze categorieën worden ook gehanteerd in de CO2-prestatieladder. 
In scope 1 valt de uitstoot die direct plaatsvindt binnen de organisatie, zoals uitstoot veroorzaakt door het verbranden van aardgas voor de verwarming van de gebouwen waar organisatieonderdelen van VWS in zijn gehuisvest. 
Scope 2 bevat uitstoot gerelateerd aan elektriciteitsverbruik en stadswarmte in de gebouwen van VWS. 
In scope 3 gaat het om indirecte uitstoot bij het produceren en transporteren van alle materialen die de organisatie inkoopt en die vrijkomen bij de verwerking van het afval en om de uitstoot van dienstreizen. Deze dienstreizen-uitstoot is ook meegenomen in de voetafdruk van VWS voor niveau 3 van de ladder.
De posten die de grootste invloed hebben op de voetafdruk van VWS zijn vastgoed (3437 ton in 2023), vliegreizen (1529 ton in 2023) en woon-werkverkeer met de privé auto (1025 ton in 2023).

Doelen

De CO₂-prestatieladder helpt VWS om de ambitie voor een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030 te behalen. 
De reductiedoelen voor VWS, in lijn met de rijksbrede doelen, zijn:

1. Elektriciteit 100% hernieuwbaar in 2030. 
2. Gemiddeld 2% energiebesparing per jaar voor de rijksgebouwen. 
3. Gasverbruik van alle rijksgebouwen in 2030 met 30% afgenomen ten opzichte van 2019 en voor minimaal 50% afkomstig van hernieuwbare bronnen. 
4. In 2028 bestaat het wagenpark voor 100% uit zero emissie.
5. Voor zakelijke reizen (incl. woon-werkverkeer) in 2030 50% CO₂-reductie ten opzichte van 2016.     

Maatregelen

Wil VWS de reductiedoelstelling halen, dan zijn verschillende maatregelen nodig. Waar het ministerie op inzet, is: 

Rijksbrede maatregelen:

• Energie besparen
• Energie vergroenen
• Verminderen en vergroenen zakelijk reizen

VWS-specifieke maatregelen

• Bewustwording
• Verkennen mogelijkheden verminderen digitale verspilling, CO₂-reisbudget, verduurzamen laboratoria
• Verhuizing RIVM (2025)

Welke maatregelen zij precies neemt en hoe ze worden uitgevoerd zijn uitgewerkt in het CO₂-managementplan. Het hoofdstuk waarin de maatregelen zijn uitgewerkt en doorgerekend op hun effect is hier in te zien.

Participatie

Deelname aan of het initiëren van samenwerking, verandering en kennisdeling in de keten en of sector zit is een onderdeel voor de certificering voor de CO₂-prestatieladder en ook inherent aan het werk van VWS. In dit document is een aantal van deze initiatieven waaraan VWS actief deelneemt uitgewerkt.

Reductieprogramma’s

Programma Duurzame Zorg

Afspraken over verduurzaming in de zorgsector zijn vastgelegd in de Green Deal Duurzame Zorg die ondertekend is door ruim 300 partijen. De Green Deal vormt de ruggengraat en de verbinding van de verduurzamingstransitie in de zorgsector. In vervolg op de Green Deal Duurzame Zorg 2.0 is op 4 november 2022 de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 ondertekend. Het programma Duurzame Zorg faciliteert en stimuleert de zorgsector een bijdrage te leveren aan het behalen van de doelen uit de Green Deal. Een van de doelen is het zichtbaar opnemen in beleids- en visie documenten van duurzaamheid. Het programma Duurzame zorg is aanspreekpunt voor de sector en geeft een nieuwsbrief Duurzame Zorg uit. Daarin staan ontwikkelingen en goede voorbeelden van verduurzamen in de zorgsector. Team Duurzaam VWS organiseert jaarlijks kleine en grote events en diverse artikelen. Door intern overleg en deelname aan de congressen blijven we op de hoogte van ontwikkelingen en activiteiten.

Dutch sustainable mobility pledge 

Op 1 oktober 2019 hebben BZK, EZK en IenW, mede namens alle ministeries, de Dutch sustainable mobility pledge van Anders reizen ondertekend. VWS heeft deze pledge voor haar eigen organisatie vertaald in het plan van aanpak Anders Reizen, waarmee ze actief de verduurzamingsafspraken voor mobiliteit implementeert. 

Door deelname van de coördinator Anders Reizen in de overleggen van de duurzaamheidscoördinatoren blijven we op de hoogte van ontwikkelingen. 

MVOI Manifest

VWS heeft op 24 november 2022 het MVOI manifest ondertekend over maatschappelijk verantwoord opdrachtgeverschap en inkopen bij het Rijk. Dit manifest zorgt ervoor dat opdrachtgevers van inkoopopdrachten bij alle inkoop MVOI aspecten laten meewegen.
VWS heeft een plan van aanpak opgesteld om in 2023 pilots te gaan uitvoeren om in 2024 door te groeien naar het borgen van MVOI in de brede inkoop.

Keten/netwerkinitiatieven

Denk Doe Duurzaam

Denk Doe Duurzaam, geïnitieerd door DGDOO van BZK laat zien hoe onderdelen van het Rijk via hun eigen bedrijfsvoering en inkoop bijdragen aan een duurzamer, socialer en innovatiever Nederland. VWS neemt deel aan de door dit programma georganiseerde duurzaamheidscoördinatorenoverleggen, conferenties en werkbezoeken. Daarnaast stemmen we via deze overleggen waar nodig annotaties voor de Interdepartementale Commissie Bedrijfsvoering Rijk af en voorzien we de ICBR van informatie. Ook werken we nauw samen met Denk Doe Duurzaam in de communicatie over verduurzaming en de CO₂-prestatieladder.

Door actieve deelname aan de overleggen en de samenwerking in communicatie blijven we op de hoogte van ontwikkelingen en activiteiten en delen en borgen we interdepartementale kennis en ervaring.

De Community of Practice CO₂-prestatieladder 

PIANOO heeft in opdracht van BZK DGDOO een CoP opgericht waarin medewerkers van alle ministeries maandelijks kennis en ervaringen uitwisselen om de CO₂-prestatieladder te implementeren. Het Programma is van en voor de leden, die daarin elk hun bijdragen leveren. De CoP is gestart op 1 maart 2021 en VWS heeft daarin vanaf het begin geparticipeerd.

Door actieve deelname aan de bijeenkomsten blijven we op de hoogte van ontwikkelingen en activiteiten en borgen we kennis over de werking van dit instrument in de setting van de Rijksoverheid.