SZW stuurt op CO₂-uitstoot met de CO₂-prestatieladder

De CO₂-Prestatieladder is een CO₂ managementsysteem waarvan de methodiek is ondergebracht bij een onafhankelijke stichting SKAO (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen). Vindt meer informatie op de webpagina van SKAO.

Het ministerie van SZW is gecertificeerd op niveau 3. Meer informatie over het certificaat van het ministerie van SZW is terug te vinden op de website van SKAO. 

De CO₂-voetafdruk 

Analyse en inzichten

Bij het analyseren van de gegevens van het jaar 2023 valt in vergelijking met 2022, ook met voorgaande jaren, het volgende op:

• Het verbruik van aardgas is wederom in hoeveelheid gedaald. Daarmee is een afname in CO₂-uitstoot te zien. Een mogelijk factor van invloed is het rijksbrede initiatief ‘Zet de knop om’. Dit initiatief heeft ertoe geleid dat in de kantoorpanden bij verwarming twee graden lager is afgesteld en bij verkoeling twee graden hoger. Daarnaast is mogelijk van invloed geweest dat een locatie van SZW met een laag energielabel (C) is afgestoten. Hier is een andere locatie voor in gebruik genomen (welke beschikt over energielabel A++). Voor aardgas is er een kleine hoeveelheid aan Groen Gas ingekocht (3%). Verder is de emissiefactor voor aardgas naar beneden aangepast. Daarmee is gedurende de jaren hier een dalende trend in te zien voor het verbruik van aardgas.
• Het algehele verbruik van stadswarmte is in 2023 fors toegenomen en daarmee ook de CO₂-uitstoot afkomstig van stadswarmte. Deze toename heeft voornamelijk te maken met de overgang naar een andere SZW-locatie, waarbij de vorige locatie was aangesloten op aardgas is deze nieuwe locatie aangesloten op stadswarmte. Daarnaast is ook de emissiefactor van stadswarmte naar beneden aangepast. Ten opzichte van 2022 als ook in vergelijk met het basisjaar 2019 komt de CO₂-uitstoot afkomstig van stadswarmte voor 2023 hoger uit.
• Het elektraverbruik laat een lichte stijging zien in CO₂-uitstoot als ook in het verbruik voor 2023 ten opzichte van 2022. Het verbruik in groene stroom is iets gedaald. Daarentegen laten de SZW-locaties, welke gekoppeld zijn aan grijze stroom, in zijn totaliteit een kleine stijging zien in verbruik. Een mogelijke verklaring voor deze stijging van grijze stroom voor 2023 t.o.v. 2022 is o.a. het betrekken van een andere locatie waarvan onbekend is welk type stroom dit betreft en daarom wordt berekend als ‘grijze stroom’ aansluiting. Verder is ook de uitbreiding in m² bij een andere locatie van invloed hierop. Ondanks de lichte stijging in 2023 ligt de uitstoot van elektra nog altijd onder het basisjaar 2019. In 2023 was 83% van de stroom gebruikt door SZW is afkomstig van hernieuwbare bronnen.
• Sinds 2019 heeft er een daling plaatsgevonden voor woon- werkverkeer. Dit had met name te maken met de coronajaren waarin veel op afstand werd gewerkt. Te zien is dat de mate van woon- werkverkeer in kilometers voor 2023 is toegenomen ten opzichte van 2022. En daarmee net hoger uitkomt in kilometers in vergelijking met het basisjaar 2019. Dit ondanks het hybride werken dat wordt toegepast. Voor SZW is te zien dat er in deze periode een toename is geweest in fte’s. De toename in fte’s kan, naast andere factoren van invloed, als een mogelijke component voor deze stijging in woon- werkverkeer worden gezien.
• Ook voor zakelijke dienstreizen is een soortgelijke dalende trend te zien voor 2020 en 2021 gerelateerd aan de corona pandemie. Sindsdien neemt het aantal werkelijke kilometers toe en is ook voor 2023 (t.o.v. 2022 als ook 2019) een lichte stijging te zien in CO₂-uitstoot. Deze toename kan in verband worden gebracht met de toename in fte’s bij specifieke werkvelden. De medewerkers van deze werkvelden begeven zich voor hun uitvoerende werk door heel Nederland heen.
• Sinds het basisjaar 2019 is er een dalende trend te zien in CO₂-uitstoot op OV reizen. Terwijl het aantal absolute kilometers toeneemt. Voor 2023 is er een stijging te zien in aantal gereisde kilometers ten opzichte van 2022. Maar deze hoeveelheid ligt nog steeds net onder het aantal kilometers van 2019. Eén van de mogelijke redenen hiervoor is dat er sinds 2023 onderscheid wordt gemaakt in treinreizen van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en andere vervoersaanbieders. Voor NS wordt een andere emissiefactor aangehouden, gezien zij enkel gebruik maken van groene stroom. Daarnaast is de toename in fte’s een aannemelijke factor van invloed op de hoeveelheid afgelegde kilometers OV reizen.
• Na de jaren 2020 en 2021 waarin aanzienlijk minder zakelijke vliegreizen werden gedaan wegens de coronapandemie, geven de cijfers een stijging weer voor 2023. Zowel de CO₂-uitstoot als het aantal kilometers dat is afgelegd met vliegreizen ligt voor 2023 hoger dan het jaar 2022 en komt net boven het basisjaar 2019 uit. Hierbij de vermelding dat het aantal vluchten is afgenomen in 2023 in vergelijking met 2022. De stijging in CO₂-uitstoot en kilometers heeft te maken met de stijging in aantal vluchten voor de afstandscategorie 700-2500 km. Deze afstandscategorie telt het hoogste aantal genomen vluchten in 2023 en laat een stijging zien ten opzichte van 2022. Terwijl afstand categorieën <700 en >2500 kilometer een daling laten zien in het aantal vluchten. Sinds 2022 wordt gerekend met een aparte emissiefactor voor businessclass. Hiervoor is te zien dat het aandeel businessclass in 2023 is afgenomen en er vaker is gekozen voor economyclass.
• Internationale treinreizen hebben slechts een klein aandeel in de footprint van SZW. Hierover kan aangegeven worden dat ook hiervoor een daling is waar te nemen in afgelegde kilometers voor 2020 en 2021 gedurende de coronapandemie. Voor 2022 en 2023 ligt dit weer op het oude niveau van het basisjaar 2019. Voor 2023 is te zien dat het aandeel treinreizen in kilometers licht is toegenomen ten opzichte van 2022. Daarentegen is de CO₂-uitstoot iets afgenomen. Dit heeft onder andere te maken het een lagere emissiefactor voor 2023. Deze is naar beneden bijgesteld.
• Het wagenpark van SZW heeft een groot aandeel in de footprint (dit ligt op 49% in 2023). Voor 2022 werd er een stijging in CO₂-uitstoot waargenomen vergeleken met het basisjaar 2019. 2023 laat een lichte daling zien in CO₂-uitstoot tegenover 2022, maar ligt nog altijd net boven het basisjaar 2019. Benzine aangedreven auto’s hebben het grootste aandeel in de footprint van het wagenpark (62%). Ter vergelijk was dit voor elektrische auto’s 27%. Het wagenpark is groeiende maar wordt daarnaast in hoog tempo verduurzaamt. Voor ‘nieuwe’ leaseauto’s kan men enkel nog kiezen voor zero-emissie voertuigen. Huidig wordt er voor het aandeel elektrische auto’s gerekend met de emissiefactor voor grijze stroom wegens het ontbreken van ‘type stroom’ gegevens.
• Kijkend naar de totale CO₂-uitstoot van de organisatie SZW dan laat deze een ligt stijgende lijn zien voor 2023 ten opzichte van 2022 (3%). Ook ten opzichte van het basisjaar 2019 ligt de CO₂-uitstoot net hoger namelijk 4%. In 2023 was de totale CO₂-uitstoot van SZW 3.661 ton (excl. woon- werkverkeer – incl. woon- werkverkeer was dit 4.072 ton). Daarbij kan benoemd worden dat de organisatie groeiende is en in fte is toegenomen over de jaren heen. Rekening houdende met het aantal medewerkers, dan is de CO₂-uitstoot relatief ligt afgenomen (-5%) in 2023 ten opzichte van 2022 en kan er een relatieve daling van 29% worden waargenomen in vergelijking met basisjaar 2019.

Doelstellingen

De Rijksoverheid wil met het eigen handelen een bijdrage leveren aan de verduurzaming van Nederland. Door o.a. de eigen bedrijfsvoering te verduurzamen. Als bijdrage aan het klimaatakkoord werkt het Rijk toe naar een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030.

SZW richt zich op onder meer deze Rijksbrede vastgestelde doelen om daarmee toe te werken naar een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030. De volgende reductiedoelen zijn door SZW opgenomen:

1. Gasverbruik van alle rijksgebouwen in 2030 met 30% afgenomen ten opzichte van 2019. En voor minimaal 50% afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen.
2. In 2028 bestaat het wagenpark voor 100% uit zero emissie voertuigen.
3. Elektriciteit is afkomstig van 100% hernieuwbare bronnen in 2030.
4. 50% CO₂ reductie van zakelijke mobiliteit (inclusief woon- werkverkeer) in 2030 ten opzichte van 2016.
5. Gemiddeld 2% energiebesparing per jaar voor de rijksgebouwen.
6. Energielabel A voor alle panden in 2030.

Om toe te werken naar deze doelen zijn verschillende CO₂-reductiemaatregelen op facetten van huisvesting en mobiliteit opgenomen. Naast rijksbrede maatregelen heeft SZW ook aanvullende maatregelen geformuleerd om de CO₂-reductie te versnellen. Verschillende hiervan zijn nog in de verkennende fase.

Enkele reductiedoelstellingen worden uitgelicht:

• In het CO₂ -Managementplan staat als doel onder meer genoemd dat elektriciteit afkomstig is van 100% hernieuwbare bronnen in 2030. Rijksbreed is in 2019 gestart met de inkoop van duurzame energie van Nederlandse oorsprong. Daarnaast wordt nog deels groene stroom ingekocht afkomstig van wind elders binnen Europa. In 2023 bestond 83% van de gebruikte elektriciteit uit groene stroom. In 2019 was dit nog 77%. De verwachting is dat het aandeel groene stroom gedurende de jaren zal toenemen.
• Voor het wagenpark is de doelstelling opgenomen dat in 2028 het volledige wagenpark (100%) uit zero-emissie voertuigen bestaat. In 2019 is gestart met de verduurzaming van het wagenpark. In 2023 bestond 48% van het wagenpark uit volledig elektrisch aangedreven auto’s (ter vergelijk: 41% was benzine aangedreven). In 2023 omvatte het totale wagenpark van de NLA 677 auto’s. Eind 2023 bestond ongeveer 52% van het wagenpark uit zero-emissie voertuigen. In 2024 en 2025 zal dit percentage naar verwachting oplopen tot respectievelijk 70% en 75%. De RSO is ook druk bezig met het elektrificeren van de dienstauto’s. Eind 2023 bestond ongeveer 20% van het wagenpark uit zero-emissie voertuigen. En besloeg het totale wagenpark in totaal 81 auto’s. In 2024 en 2025 zal dit percentage naar verwachting oplopen tot respectievelijk 68% en 80%. Naar verwachting zal het volledige wagenpark van SZW in 2028 volledig geëlektrificeerd zijn.
• Ook opgenomen in het CO₂-Managementplan is de doelstelling ‘energielabel A voor alle panden in 2030’. Momenteel beschikken al veel rijkskantoren over energielabel A of hoger. Voor de rijkskantoren welke hierover nog niet beschikken staan voor de komende jaren onderhoud dan wel renovaties gepland. Dit staat beschreven in het Strategie Routekaart Verduurzamen Rijksvastgoed. In de praktijk betekent dit dat nieuw te bouwen kantoren vrijwel geheel energieneutraal gebouwd zullen worden. Bij bestaande kantoren gaat het vooral om het terugdringen van het energieverbruik, zoals door het gebruik van ledverlichting.

• Voor wat betreft het vervoer worden ook stappen in verduurzaming gezet via de CAO Rijk. In het akkoord over de CAO Rijk 2024 – 2025 staat vermeld dat het Rijk in 2025 een budget van €10 mln. reserveert om verduurzaming van het Rijk verder vorm te geven. Dit budget wordt ingezet om een rijksbrede visie op vervoer te ontwikkelen en om een vervolg te geven aan de pilot duurzame CAO Rijk. De duurzaamheidsdoelen die voortvloeien uit de ondertekening van het Rijk van de Coalitie Anders Reizen zijn hierbij belangrijke uitgangspunten.
• De opgenomen CO₂-reductiemaatregelen laten in berekeningen zien dat er een dalende lijn van CO₂-uitstoot verwacht kan worden om daarmee toe te kunnen werken naar een klimaatneutrale bedrijfsvoering. De huidig opgestelde reductiemaatregelen zullen de komende periode gemonitord moeten worden en eventuele aanvulling hierop zal nodig zijn om de hoofddoelstelling in zicht te houden.

Participatie

Deelname aan of het initiëren van samenwerking, verandering en kennisdeling in de keten en/of sector is een onderdeel van de CO₂-Prestatieladder. Het ministerie van SZW neemt deel aan een aantal initiatieven. Deze zijn opgenomen en worden beschreven in het document CO₂-managementplan SZW 2025. Op de website van SKAO staat meer informatie over het certificaat van het ministerie van SZW en deelname aan initiatieven.

CO₂-voetafdruk

Inzicht in de CO₂-voetafdruk bewijst zich als een nuttig middel om te zien of we op de goede weg zijn. Wanneer de resultaten van deze metingen beter en tijdig in beeld zijn dan kan hier des te sneller op geanticipeerd worden.

Meer weten over de verduurzaming van SZW? Lees het CO₂-managementplan  of neem contact op via duurzaamszw@minszw.nl.