OCW wil CO2 besparen en zet in op bewuster vliegen

Doelen

De CO₂-prestatieladder helpt OCW om de ambitie voor een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030 te behalen. De reductiedoelen voor OCW, in lijn met de rijksbrede doelen, zijn:

1. Elektriciteit 100% hernieuwbaar in 2030. 
2. Gemiddeld 2% energiebesparing per jaar voor de rijksgebouwen. 
3. Gasverbruik van alle rijksgebouwen in 2030 met 30% afgenomen ten opzichte van 2019 en voor minimaal 50% afkomstig van hernieuwbare bronnen. 
4. In 2028 bestaat het wagenpark voor 100% uit zero emissie.
5. Voor zakelijke reizen (incl. woon-werkverkeer) in 2030 50% CO_₂-reductie ten opzichte van 2016.    

Voortgang op de doelen

Elk half jaar laat het ministerie van OCW de voortgang weten op de duurzaamheidsdoelen.

Hieronder is te lezen hoe OCW ervoor staat op basis van de inzichten per december 2024. Helaas zijn er over 2024 tot nu toe geen betrouwbare data over vliegen en gedeclareerde autokilometers. Maar er is op basis van de overige gegevens wel wat over de voortgang te melden.

Wat het overkoepelende doel van de Klimaatneutrale bedrijfsvoering betreft is de lijn van CO₂- uitstoot licht dalend sinds 2019. Het doel om helemaal klimaatneutraal te zijn is echter nog niet in beeld.

De eigendomspanden van het Rijk gebruiken Nederlandse groene stroom, maar voor de OCW- huurpanden is dat niet overal zeker. Wel kan worden gesteld dat het energieverbruik van de panden de afgelopen jaren fors afnam. Ook in 2024 nam het gas- en elektraverbruik af in de panden die door het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) beheerd worden.

Waar het gaat om de doelen op mobiliteit, is over het vliegen in 2024 helaas weinig met zekerheid te zeggen. Op basis van de kosten en de gevlogen kilometers lijkt er nog geen duidelijke daling te zien. Het wagenpark is bijna helemaal elektrisch. De laatste personenauto’s bij de dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), onderdeel van OCW, worden vervangen door zero-emissie-auto’s. Alleen een enkele bedrijfswagen rijdt nog op benzine of diesel.

Inzicht en aanpak

Uit de analyse blijkt dat een groot deel van de CO₂-uitstoot van OCW komt door de aardgasverwarming en het elektriciteitsgebruik in de panden. Een bijna net zo groot deel komt door de autokilometers, voor woon-werk en dienstreizen en de vliegkilometers van buitenlandse vluchten.

Om de CO₂-uitstoot terug te dringen neemt OCW verschillende maatregelen, vaak in samenwerking met andere ministeries. De volledige lijst aan maatregelen staat in het goedgekeurde CO₂-managementplan. Voor een deel zijn het maatregelen die al lopen en die rijksbreed of door dienstverleners worden geregeld. Een paar voorbeelden zijn:

• Het Rijksvastgoedbedrijf, de eigenaar van de rijksgebouwen, verduurzaamt de gebouwen stuk voor stuk. Om direct energie te besparen, heeft het Rijksvastgoedbedrijf sinds medio 2022 de knop in alle panden om, ook bij OCW. Dat wil zeggen dat de verwarming 2 graden lager is gezet en de koeling 2 graden minder. Dat politieke besluit, vanwege de oorlog in Oekraïne, heeft rijksbreed veel gasbesparing opgeleverd.  Dat zie je nog steeds terug in de gascijfers van OCW.
• Er wordt ingezet op duurzaam reizen.  Veel OCW’ers fietsen al naar kantoor, mede dankzij de gunstige cao-regelingen om een fiets aan te schaffen. Ook reizen met openbaar vervoer is duurzaam. Daarnaast zijn er medewerkers die kilometers declareren voor hun woon-werktraject of dienstreizen. Reisgedrag moet een onderwerp van gesprek worden in afdelingen: hoe reis je naar het werk en kan dat op een duurzame manier? 
• Vliegen is een groot onderdeel van de footprint van OCW. Vooral bij het bestuursdepartement worden veel vluchten gemaakt. Vergeleken met andere ministeries vliegt OCW niet zoveel. De bestuursraad van OCW heeft in mei 2024 besloten dat meer bewustwording over vliegen nodig is om de CO₂-uitstoot terug te dringen. De directeur-generaal van OCW krijgt periodiek een overzicht van de gemaakte vluchten en de CO₂ -uitstoot van zijn directoraat. Daarnaast krijgt de aanvrager informatie over duurzaamheid en mogelijkheden voor een duurzame keuze, zoals de trein of economy in plaats van businessclass. Een vlucht maken in de businessclass kost veel meer CO₂-uitstoot omdat die plekken meer ruimte innemen in het vliegtuig.
• In veel panden van OCW is aandacht voor duurzame catering. Bij elk nieuw cateringcontract worden door de facilitaire dienstverlener nieuwe duurzame doelen vastgelegd. Bij DUO in de Kempkensberg is het aanbod plantaardige voeding gestegen. Bij de catering van de Inspectie van het Onderwijs is er een wisselende dag van de week een totaal vegetarisch aanbod.

Keteninitiatief

Duurzame CAO

Zowel in 2023 als ook in 2024 is de Duurzame CAO het meest relevante keteninitiatief waar OCW aan deelneemt.
De impact van duurzaamheid in de CAO is potentieel enorm omdat het 140.000 rijkambtenaren betreft. Mobiliteit is een groot aandeel in de footprint van departementen en de CAO richt zich voor een groot deel op mobiliteit. Het programma heeft in 2024 voor een hogere fietsvergoeding gezorgd en meer duurzame doelen in het IKB budget.
Er is tien miljoen beschikbaar uit de laatste CAO die mag worden ingezet voor verduurzaming van de bedrijfsvoering. Vanuit OCW zijn meerdere collega’s nauw betrokken bij de projecten van de duurzame CAO.

Denk Doe Duurzaam

Denk Doe Duurzaam, geïnitieerd door DGDOO van BZK laat zien hoe onderdelen van het rijk via hun eigen bedrijfsvoering en inkoop bijdragen aan een duurzamer, socialer en innovatiever Nederland. OCW neemt deel aan de door dit programma georganiseerde duurzaamheidscoördinatorenoverleggen en werkbezoeken. Ook werken we samen met Denk Doe Duurzaam in de rijksbrede en externe communicatie over verduurzaming. Successen van dit netwerk zijn het op rijksbrede bestuurstafel geagendeerd krijgen van duurzaamheidsvraagstukken. En de aan dit netwerk gekoppelde werkgroep duurzame data die zich inzet om data rijksbreed uniform te verzamelen en zo de voortgang beter te monitoren. Een herprioritering van het programma in september 2024 maakt dat het zich vooral op mobiliteit en duurzame data gaat richten. Dat sluit goed aan bij de speerpunten van OCW.

De Community of Practice CO₂-Prestatieladder

PIANOO heeft in opdracht van BZK DGDOO een CoP opgericht waarin medewerkers van alle ministeries maandelijks kennis en ervaringen uitwisselen om de CO2-Prestatieladder te implementeren. Het Programma is van en voor de leden, die daarin elk hun bijdragen leveren. De CoP is gestart op 1 maart 2021 en OCW heeft daarin vanaf het begin geparticipeerd.

Coalitie Anders Reizen

Op 1 oktober 2019 hebben BZK, EZK en IenW, mede namens alle ministeries, de Dutch sustainable mobility pledge van Anders reizen ondertekend. OCW heeft deze pledge voor haar eigen organisatie vertaald in het plan van aanpak Anders Reizen, en laten vaststellen in het MT OCW in december 2020. In dit plan staat uitgewerkt hoe OCW de verduurzamingsafspraken voor mobiliteit implementeert. De rol van het netwerk Anders Reizen is inmiddels overgenomen door Denk Doe Duurzaam, die het thema mobiliteit als speerpunt heeft opgenomen.

Programma Klimaat en Energie OCW

OCW heeft sinds 2022 een programma klimaat en energie om de doelen te realiseren van het klimaatakkoord in de OCW beleidsterreinen van onderwijs, cultuur en wetenschap en de sectoren die daarmee verbonden zijn. In de uitvoering van het programma wordt de samenwerking tussen beleid en bedrijfsvoering versterkt door bijvoorbeeld kennisdeling, maar ook gezamenlijke activiteiten. Het programma publiceert de agenda ook extern en informeert de tweede kamer periodiek.

MVOI Manifest

OCW is medeondertekenaar van het MVOI manifest over maatschappelijk verantwoord opdrachtsgeverschap en inkopen bij het rijk. Vanuit de beleidsportefeuille is OCW ambassadeur voor het thema diversiteit en inclusie. Dit manifest en de voorgangers zorgen ervoor dat opdrachtgevers van inkoopopdrachten bij alle inkoop MVI aspecten laten meewegen. Alle OCW onderdelen zijn bezig met een MVOI actieplan.

De Duurzame Spelen

OCW heeft vanaf oktober 2024 met alle dienstonderdelen meegedaan aan de Duurzame Spelen met ruim 300 deelnemers. Dat is een bewustwordingscampagne onder medewerkers door middel van een game die in vier weken gespeeld wordt. OCW speelt deze editie tegen de collega’s van VWS. De bedoeling was om ambtenaren privé en in hun werk meer bewust te maken van duurzaamheid en de keuzes die ze daarin kunnen maken. Het is een tweede editie na de succesvolle eerste ronde in oktober 2022.