OCW stuurt op haar uitstoot met de CO₂-prestatieladder

Inzicht en aanpak

Uit de analyse blijkt dat een groot deel van de CO₂-uitstoot van OCW komt door de aardgasverwarming en het elektriciteitsgebruik in de panden. Een bijna net zo groot deel komt door de autokilometers, voor woon-werk en dienstreizen. Met deze uitkomst gaat het ministerie in 2023 actief aan de slag. Met het strategisch bedrijfsvoeringsoverleg en het Managementteam OCW zijn maatregelen om de CO₂-uitstoot te verminderen besproken. De volledige lijst aan maatregelen staat in het goedgekeurde CO₂-managementplan. Voor een deel zijn het maatregelen die al lopen en die rijksbreed of door dienstverleners worden geregeld. Een paar voorbeelden zijn:

• Het Rijksvastgoedbedrijf, de eigenaar van de rijksgebouwen, verduurzaamt de gebouwen stuk voor stuk. Om direct energie te besparen, heeft het Rijksvastgoedbedrijf sinds medio 2022 de knop in alle panden om, ook bij OCW. Dat wil zeggen dat de verwarming 2 graden lager is gezet en de koeling 2 graden minder. Dat politieke besluit, vanwege de oorlog in Oekraïne, heeft rijksbreed veel gasbesparing opgeleverd.  Dat zie je nog steeds terug in de gascijfers van OCW.
• Er wordt ingezet op duurzaam reizen.  Veel OCW’ers fietsen al naar kantoor, mede dankzij de gunstige cao-regelingen om een fiets aan te schaffen. Ook reizen met openbaar vervoer is duurzaam. Daarnaast zijn er medewerkers die kilometers declareren voor hun woon-werktraject of dienstreizen. Reisgedrag moet een onderwerp van gesprek worden in afdelingen: hoe reis je naar het werk en kan dat op een duurzame manier? 
• Vliegen is een groot onderdeel van de footprint van OCW. Vooral bij het bestuursdepartement worden veel vluchten gemaakt. Vergeleken met andere ministeries vliegt OCW niet zoveel. Het ministerie van buitenlandse zaken bijvoorbeeld vliegt veel meer. De collega’s van Internationaal Beleid (IB) en de duurzaamheidscoördinator trekken samen op voor meer bewustwording over vliegen en de CO₂-uitstoot daarvan. De aanvrager krijgt informatie over duurzaamheid en mogelijkheden voor een duurzame keuze, zoals de trein of economy in plaats van businessclass. Een vlucht maken in de businessclass kost veel meer CO₂ -uitstoot omdat die plekken meer ruimte innemen in het vliegtuig. Maar het aantal vluchten en de bijbehorende CO₂-uitstoot is in 2023 nog niet significant gedaald ten opzichte van 2022. We zullen hier dus meer maatregelen op moeten nemen.
• In veel panden van OCW is aandacht voor duurzame catering. Bij elk nieuw cateringcontract worden door de facilitaire dienstverlener nieuwe duurzame doelen vastgelegd. Bij DUO in de Kempkensberg is het aanbod plantaardige voeding gestegen. Bij de catering van de Inspectie van het Onderwijs is er een wisselende dag van de week een totaal vegetarisch aanbod.

Doelen

De CO₂-prestatieladder helpt OCW om de ambitie voor een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2030 te behalen. De reductiedoelen voor OCW, in lijn met de rijksbrede doelen, zijn:

1. Elektriciteit 100% hernieuwbaar in 2030. 
2. Gemiddeld 2% energiebesparing per jaar voor de rijksgebouwen. 
3. Gasverbruik van alle rijksgebouwen in 2030 met 30% afgenomen ten opzichte van 2019 en voor minimaal 50% afkomstig van hernieuwbare bronnen. 
4. In 2028 bestaat het wagenpark voor 100% uit zero emissie.
5. Voor zakelijke reizen (incl. woon-werkverkeer) in 2030 50% CO₂-reductie ten opzichte van 2016.    

Keteninitiatief

Binnen het rijk doet OCW aan de rijksbrede initiatieven mee die bijdragen aan het halen van de klimaatdoelen. Een voorbeeld is de pilot elektrische leasefiets om het gebruik van de fiets te stimuleren. Hopelijk krijgt die met de nieuwe CAO voor het rijk een doorstart.

Andere initiatieven

Denk Doe Duurzaam

OCW is net als de andere departementen aangesloten bij overleggen en activiteiten van programma Denk Doe Duurzaam. Dit programma is door de ICBR (de Interdepartementale Commissie Bedrijfsvoering Rijk) in het leven geroepen om departementen te ondersteunen bij de transitie naar een duurzame bedrijfsvoering en de sturing in te richten. OCW neemt deel aan de door dit programma georganiseerde duurzaamheidscoördinatorenoverleggen en werkbezoeken. Ook werkt het ministerie samen met Denk Doe Duurzaam waar het gaat om de rijksbrede en externe communicatie over verduurzaming. Via de website en andere kanalen laat het programma onder meer zien hoe onderdelen van het rijk via hun eigen bedrijfsvoering en inkoop bijdragen aan een duurzamer, socialer en innovatiever Nederland.
Successen van dit netwerk zijn het op rijksbrede bestuurstafel geagendeerd krijgen van duurzaamheidsvraagstukken. En de aan dit netwerk gekoppelde werkgroep duurzame data die zich inzet om data rijksbreed uniform te verzamelen en zo de voortgang beter te monitoren. 

De Community of Practice CO₂-prestatieladder

PIANOo, onderdeel van het ministerie van EZK, heeft in opdracht van programma Denk Doe Duurzaam een Community of Practice (COP) opgericht waarin medewerkers van alle ministeries maandelijks kennis en ervaringen uitwisselen om de CO₂-Prestatieladder te implementeren. De CoP is van en voor de leden, die daarin elk hun bijdragen leveren en is gestart op 1 maart 2021. OCW heeft daarin vanaf het begin geparticipeerd.

Coalitie Anders Reizen

Op 1 oktober 2019 hebben BZK, EZK en IenW, mede namens alle ministeries, de Dutch sustainable mobility pledge van Anders reizen ondertekend. OCW heeft deze pledge voor haar eigen organisatie vertaald in het plan van aanpak Anders Reizen, en laten vaststellen in het MT OCW in december 2020. In dit plan staat uitgewerkt hoe het ministerie de verduurzamingsafspraken voor mobiliteit implementeert. Rijksbreed wordt samengewerkt in de coalitie Anders Reizen met alle departementen. Veel verduurzamingsmaatregelen voor mobiliteit kunnen het beste op cao- niveau worden afgesproken. Dit netwerk is daarnaast een inspiratienetwerk om elkaar te voorzien van best practices. Recente successen van deze coalitie zijn de aanpassingen in de cao rondom vliegen (tot 8 uur reisafstand met de trein) en de pilot van de leasefiets.

Programma Klimaat en Energie OCW

OCW heeft sinds 2022 een programma Klimaat en Energie om de doelen te realiseren van het klimaatakkoord in de OCW-beleidsterreinen van onderwijs, cultuur en wetenschap en de sectoren die daarmee verbonden zijn. In de uitvoering van het programma wordt de samenwerking tussen beleid en bedrijfsvoering versterkt door bijvoorbeeld kennisdeling, maar ook gezamenlijke activiteiten.

Manifest MVOI

OCW is medeondertekenaar van het Manifest maatschappelijk verantwoord opdrachtgeverschap en inkopen (MVOI) bij de overheden. Vanuit de beleidsportefeuille is OCW ambassadeur voor het thema diversiteit en inclusie. Dit manifest en de voorgangers zorgen ervoor dat opdrachtgevers van inkoopopdrachten bij alle inkoop MVI-aspecten laten meewegen.

De Duurzame Spelen

OCW heeft in oktober en november 2022 met alle dienstonderdelen meegedaan aan de Duurzame Spelen. Voor oktober 2024 staat een tweede editie op de planning. Dat is een bewustwordingscampagne onder medewerkers door middel van een game die in vier weken gespeeld wordt. De bedoeling is om ambtenaren privé en in hun werk meer bewust te maken van duurzaamheid en de keuzes die ze maken.