Bespreek Het! En maak samen met 150.000 collega’s meer impact
Christophe Veen, adviseur bouwkunde bij het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en Petra Costerman Boodt, beleidsadviseur voorlichting en begeleiding bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) deden de afgelopen maanden mee aan het persoonlijk ontwikkeltraject Bespreek Het! Een van de doelen van dat traject is om het positieve gesprek te voeren over duurzaamheid. In eerste instantie lukte Christophe dat niet zo goed. “Bij een discussie over nut en noodzaak van duurzaam werken en leven raakte ik geïrriteerd. En dan kom je dus nergens. Dan gaat het ineens over de stikstofnormen in Denemarken, en daar wil ik het helemaal niet over hebben. Ik wil het hebben over de dingen die we als ambtenaar makkelijk kunnen doen in ons werk die goed zijn voor het klimaat. Ik wil niet verwikkeld raken in een discussie over stikstofnormen.” Petra vult aan: “Het is juist niet het idee dat we een soort van top 10 hebben met argumenten voor en tegen. Het is niet van belang dat je iemand anders z’n argument onderuithaalt. We willen juist op zoek naar het gemeenschappelijke, het positieve.”
Bespreek Het!
In potentie zijn we met 150.000 rijksambtenaren. “Als we allemaal duurzaamheid meenemen in ons werk, hebben we een enorme impact. Maar hoe krijgen we iedereen mee? Hoe gaan we het gesprek daarover aan zonder in discussies te belanden waar je niet meer uitkomt?” Roelant van Zevenbergen, projectleider Bespreek Het! vertelt vol enthousiasme over zijn opdracht en over de dagelijkse praktijk.
“Vorig jaar begon de pilot duurzame CAO Rijk. Deze pilot bood rijksambtenaren de mogelijkheid om voorstellen in te dienen en via experimenten te ontwikkelen voor een duurzamere CAO Rijk. Een van de opgehaalde inzichten uit de eerste fase is Bespreek Het!. Op weg naar de meest duurzame cao is besloten om dit inzicht op te schalen. Sinds april ben ik daarvoor de projectleider”, vertelt Roelant. “Mijn opdracht is om een persoonlijk ontwikkeltraject op te zetten voor alle rijksambtenaren die duurzaamheid belangrijk vinden en daarover het positieve gesprek willen voeren met collega’s. Het is namelijk makkelijk praten met collega’s die er ook van overtuigd zijn dat we duurzamer moeten. Maar met sommige collega’s gaat zo’n gesprek minder makkelijk.”
Na afloop van zijn presentatie kwamen regelmatig collega’s op Roelant af om van gedachten te wisselen. “Ik had pilotdeelnemers nodig om het persoonlijk ontwikkeltraject te kunnen ontwikkelen en toetsen. Daarbij vond ik het belangrijk dat dat niet de ‘usual suspects’ zouden zijn, zoals de collega’s die al volop voor duurzaamheid werken. Het toekomstige traject moet voor álle rijksambtenaren geschikt zijn. Daarom wilde ik zoveel mogelijk diversiteit in de pilotgroep. En dat is gelukt. We hebben mensen gevonden in allerlei functies bij verschillende organisaties”. Het pilottraject startte na de zomervakantie en bestond uit zes bijeenkomsten van 2,5 uur. Hierin gingen de deelnemers aan de slag om hun voetafdruk te verkleinen en hun handafdruk te vergroten. Zowel thuis als op het werk.
Enthousiast om mee te doen
Eén van de mensen die zich meldde voor de pilot was dus Christophe van het RVB. “Aan het begin van de zomer hadden we de RVB-dag. Daar sprak ik Roelant. We raakten aan de praat en hij vroeg of ik wilde meedoen. Dat wilde ik wel. Ik vind duurzaamheid belangrijk en heb daar vaak gesprekken over, maar ik heb niet overal antwoord op. Mensen en collega’s vinden het niet altijd leuk dat ze extra dingen moeten doen, of anders naar een opgave moeten kijken. Ik kan niet alle argumenten weerleggen en ik hoopte dat daar wat over aan bod zou komen in de Bespreek Het!-sessies. En dat is zeker gebeurd.”
Petra van het COA kwam op een andere manier in de pilot terecht. “Ik kreeg een mailtje doorgestuurd vanuit onze projectleider duurzaamheid. Zij wist dat ik ooit milieukunde en psychologie heb gestudeerd. Ik ben duurzaamheidsambassadeur bij het COA, maar daarin was ik nog een beetje zoekende. Mijn kennis was ontzettend gedateerd. Ik heb 30 jaar stilgestaan dus hoe kan ik dan gesprekken aangaan met anderen? Het opkrikken van mijn kennis en het daadwerkelijk in gesprek gaan over duurzaamheid, was voor mij een belangrijke reden om me aan te melden."
Bewustwording
“De eerste sessie schrok ik wel”, vertelt Petra verder. “We hadden het over guilty pleasures. De andere deelnemers noemden allemaal dingen waarvan ik dacht ‘hoezo is dat een guilty pleasure? Ik eet iedere dag kaas op mijn brood, lekker!” Christophe vult aan: “Nou, ik schrok vooral van hoeveel aardbollen ik gebruik.” Daarmee doelt hij op de sessie waarin de deelnemers hun verborgen impact nagingen. Dat deden ze via Mijn Verborgen Impact, de website die laat zien waarmee wij in Nederland de meeste grondstoffen verbruiken. Spullen blijken bij de gemiddelde Nederlander op nummer 1 te staan en de auto op 2. Daarna komen je huis, vlees eten, vliegen en de andere categorieën. Hoeveel grondstoffen je verbruikt, wordt in de test uitgedrukt in aardbollen. Hoe minder aardbollen je hebt, hoe beter dat is. En dat is natuurlijk ook door te vertalen naar je werk.
Christophe: “Ik dacht dat ik niet zo veel gebruikte. Maar dat viel tegen.” “Daar schrok ik ook van ja”, vult Petra aan. “Ik heb bij het invullen van de test lopen sjoemelen. Ik had ingevuld dat ik niks uitgeef, maar toch gaat mijn salaris op. Dat klopt natuurlijk niet. Ik koop geen kleding, geen schoenen, geen nieuwe auto, geen spullen. Maar waar gaat het dan wel heen? Bij mij dus vooral naar last minute aankopen in de supermarkt. En ja, ik weet het wel: het is beter om lokaal te kopen, uit de koude grond. Maar waarom pak je dan toch die andere producten? Die gewassen en gesneden sla?”. “Ja, en die basilicum die in het vliegtuig heeft gezeten?”, haakt Christophe in. “En die diepvriesmaaltijden, wat is daar dan weer fout aan? Oh ja, dan moet de vriezer weer aan…”. Het begint met je bewust worden van je eigen voetafdruk, zowel thuis als op het werk. We zijn er samen verantwoordelijk voor dat we de doelen halen die het Rijk gesteld heeft voor de verduurzaming van de eigen organisatie.
Niet meteen van nul naar 100
Roelant: “De vakbonden en het Rijk als werkgever hebben met elkaar geconstateerd dat het op de werkvloer met enige regelmaat moeilijk is voor medewerkers om het gesprek over duurzaamheid te voeren. En dan ga je op zoek naar hoe je collega's bij het Rijk kunt helpen dit gesprek wel verbindend te voeren. Wat heel erg leuk van dit leertraject was, is dat de deelnemers bewust zijn geworden van de ‘klimaatspagaten’ en hoe je daarmee kunt omgaan. Het inzicht dat ik eruit heb gehaald, is dat je nooit je gesprekspartner van nul naar 100 hoeft brengen. Als een collega nu niks aan duurzaamheid doet, hoeft hij niet morgen opeens de meest duurzame collega te zijn. Dus zoals Christophe ook zegt: je bent altijd op zoek naar hoe je de ander handelingsperspectief kunt geven, bijvoorbeeld dat iemand die regelmatig privé of voor het werk vliegt zegt van ‘nou, ik ga eens een keer met de trein‘.”
Duurzaamheid in het werk
Christophe: “Voor sommige kleinere verbouwingen die wij doen, hebben we geen vergunning nodig. In die trajecten zijn dus geen regels voor duurzaamheid. En die willen we natuurlijk wel. Daarom hebben we binnen het RVB de Routekaart Duurzaamheid ontwikkeld. Die routekaart heb ik gepresenteerd bij ons op de afdeling en daar komen vragen op terug. Die beantwoord ik en ik help collega’s met het invullen van bepaalde documenten. Petra vertelt: “Ik ga achter duurzaamheidsvraagstukken aan. Zo kwam ik er laatst achter dat we binnen het Rijk een afdeling hebben voor Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI). Die afdeling zorgt ervoor dat opdrachtgevers binnen de Rijksoverheid zich bewuster worden van wat je allemaal kunt vragen aan bedrijven met wie we samenwerken. Opdrachtgevers en inkopers weten daar wellicht nog niet het nieuwste van, fijn dat er dan zo’n speciale afdeling is die ons kan helpen. Zoiets ontdekken en dan meer over MVOI leren, vind ik interessant. Die kennis kan ik dan weer verder delen via bijvoorbeeld gesprekken.”
Structureel leeraanbod Bespreek Het!
16 collega’s hebben nu dit leertraject gevolgd. En dat is nog maar het begin. Roelant: “Wat me opviel was dat bij iedereen de drang heel groot was om kennis op te doen voor het voeren van een verbindend gesprek en dat echt iedereen enthousiast is en durft te oefenen. Dat bewijst voor mij ook wel dat er ruimte is om dit te doen. Er komt sowieso een nieuwe groep van 16 collega’s die de sessies gaan doen van januari tot april 2025. Op basis van de huidige ervaringen en die van de nieuwe deelnemers gaan we het ontwikkeltraject aanscherpen, zodat het nog meer relevantie heeft voor duurzamer werken bij het Rijk. Het is de bedoeling deze inclusieve persoonlijke ontwikkeltrajecten op het gebied van duurzaamheid onder meer toegankelijk te maken via het A&O fonds Rijk. Deze trajecten moeten geschikt zijn voor alle rijksambtenaren van schaal 4 tot en met 17. Met Bespreek Het! kan iedereen zich ontwikkelen in het voeren van het goede gesprek over duurzaamheid. Heb je interesse? Meld je dan aan via bespreekhet@rijksoverheid.nl.”
Het persoonlijk ontwikkeltraject Bespreek Het! is een resultaat van de pilot duurzame CAO Rijk. Op weg naar de meest duurzame cao van Nederland werken collega’s uit de hele Rijksoverheid samen aan impactprojecten die bijdragen aan de verduurzaming van onze organisatie.