Plantaardig is planeetaardig
Het is deze week de Week zonder vlees en zuivel. De voedingsindustrie heeft een enorme impact op CO2-uitstoot. En wist je dat als je deze week geen vlees en zuivel eet, je omgerekend gemiddeld 193 liter water en 80 kilometer autorijden bespaart? We spraken Corné van Dooren van WWF, en Rob Heijink, categoriemanager consumptieve dienstverlening, over het belang van de Week zonder vlees en zuivel en hoe zij de toekomst van ons voedsel zien.
Het is een term die jaren geleden nog totaal onbekend was, maar je nu steeds vaker hoort: de eiwittransitie. Deze transitie staat centraal in de zesde editie van de Week zonder vlees en zuivel; een week waarin iedereen wordt gestimuleerd en geïnspireerd om de gehaktbal, de kom yoghurt en het plakje kaas eens te laten liggen. En niet zonder reden: de voedselindustrie zorgt voor een enorme CO2- uitstoot. En dit komt vooral door de traditionele, dierlijke eiwitten.
Systeemverandering
Corné van Dooren is senior advisor sustainable diets binnen het Nederlandse team dat zich richt op voedsel en landbouw bij het WWF. Het WWF zet zich in om de natuur en biodiversiteit wereldwijd te beschermen. “Bewustwording van de rol die ons voedselsysteem hierin speelt is ontzettend belangrijk. De grootste bedreiging voor de natuur is ons landbouw- en voedselsysteem. Bossen worden gekapt voor palmolieplantages. Natuur moet wijken om soja te kweken. En de voedselindustrie levert een enorme bijdrage aan de opwarming van de aarde. Om dit te voorkomen moeten we naar een ander voedselsysteem toe.”
Rob Heijink is als categoriemanager consumptieve dienstverlening bij de Rijksoverheid verantwoordelijk voor alle aanbestedingen voor eten en drinken binnen het Rijk. “In mijn rol zet ik aanbestedingen in de markt voor het hele Rijk. Van Belastingdienst tot Facilitair Management Haaglanden (FMH) en van de dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) tot Rijkswaterstaat. Er is de afgelopen jaren veel veranderd, maar op het gebied van voeding ligt de verantwoordelijkheid nog steeds bij de bezoeker in de kantine. Er is een grote groep die zeker ontvankelijk is voor een menu met minder vlees en zuivel, maar veel collega’s vinden het toch moeilijk om afstand te doen van het plakje kaas of worst bij de lunch. Daarom is deze themaweek belangrijk: we hebben stappen gemaakt, maar de echte urgentie mis ik soms. Tijd om hier wat aan te doen.”
Eiwittransitie
De Week zonder vlees en zuivel gaat over het vervangen van de ‘traditionele eiwitten’ met plantaardige bronnen van eiwit, oftewel: de eiwittransitie. Corné: “Bij het WWF doen wij meer dan alleen het serveren van plantaardig voedsel in onze eigen kantine. Om de voedselvoorziening te verduurzamen kijken wij naar wat de overheid doet, faciliteren wij bedrijven en gaan campagne voeren om consumenten te inspireren om thuis en op het werk vaker te kiezen voor plantaardige alternatieven voor vlees en zuivel. Ook hier ligt de focus op de eiwittransitie. Ieder dierlijk eiwit dat uiteindelijk in de vorm van melk, vlees of kaas in de kantine terechtkomt, heeft een enorme weg afgelegd. Een enorme weg met veel uitstoot en veel land-, water- en grondstofgebruik. Als je dit vervangt door plantaardige eiwitten dan is deze weg veel korter. De misconceptie dat de sojaburger ook van een sojaplantage in Brazilië komt, en dus weinig zin heeft, leeft nog steeds, maar is onjuist. De enorme hoeveelheden soja die de voedselindustrie nodig heeft om vlees- en zuivelproducten te produceren is vele malen groter en impactvoller dan de productie van vleesvervangers.”
“Ik zou graag in de kantines van het Rijk voorlopen met de eiwittransitie,” zegt Rob. “Er zijn tegenwoordig heel veel mogelijkheden om je eiwitten binnen te krijgen zonder dat dit dierlijk is. Noten, bonen en peulvruchten zitten vol met goede eiwitten en zorgen voor een fractie van het landgebruik en de uitstoot van traditionele eiwitten. Koffie is een ander voorbeeld van een product dat veel uitstoot en landgebruik genereert, maar dat is nog een stap verder.”
Weerstand
Het zou natuurlijk geweldig zijn om tijdens de Week zonder vlees en zuivel een periode te hebben waar echt iedereen een week geen dierlijke eiwitten eet, maar dit is nu nog niet haalbaar,” legt Rob uit. “Ik heb dit wel geprobeerd, maar de weerstand is nog te groot in de kantine. Je ziet dan vaak dat de felste tegenstanders ook het luidruchtigst zijn. Cateraars en hun opdrachtgevers durven dan toch niet een totaal plantaardig menu aan te bieden, terwijl er tegenwoordig een prachtig aanbod aan plantaardige eiwitten verkrijgbaar is. Dan is het aantrekkelijk om de uiteindelijk keuze bij de gast neer te leggen.”
Ook in de kantine bij het WWF is het niet volledig vegan, maar dit is ook niet het belangrijkst, vindt Corné. “Verandering roept altijd weerstand op, zelfs bij een organisatie als de onze. Onze kantine is vegetarisch, maar je kan nog wel melkproducten krijgen. Dit initiatief is bij ons vanuit de medewerkers ontstaan. Het is ook niet erg dat de collega’s nog af en toe wat dierlijke producten kiezen. Als we maar als totale bevolking de consumptie van de dierlijke eiwitten verminderen, dan zijn we al een heel eind.
Rob beaamt dit: “Het is een beetje wrang om bij de Week zonder vlees en zuivel stil te staan terwijl je deze producten toch aanbiedt. Toch is het belangrijk dat we dit ieder jaar op de agenda zetten. De collega’s van het Rijk bewustmaken van de rol die de voedingsindustrie in de opwarming van de aarde speelt is nu onze eerste prioriteit. Ik hoop dat dit deze week weer iets duidelijker wordt. FMH heeft in ieder geval het voornemen om de ministeries volgend jaar een menu zonder vlees en zuivel aan te bieden tijdens deze week. Hopelijk krijgen zij navolging.”