Inkopen vanuit één duurzaamheidsvisie: daag de markt uit
Op naar een circulaire en klimaatneutrale economie: via gezamenlijke visie en strategie voor inkoop komen we dichter bij de duurzaamheidsdoelen van het Klimaatakkoord. In de bouw en Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW) is de overheid een van de grootste opdrachtgevers. In eigen huis heeft het Rijk als doel dat producten, zoals bedrijfskleding en ICT in 2030, gemaakt zijn met de helft van de grondstoffen en zonder uitstoot. Hoe krijgen aanbestedende diensten dit voor elkaar? In buyer groups kunnen zij samen werken aan een eensgezinde visie en uitvraag per product, om zo de duurzame ontwikkeling in de markt te versnellen. De eerste 6 groepen hebben al een plan van aanpak en gaan van start.
Buyer groups: initiatief van ondersteuning door het Rijk, IPO, VNG en UvW
De buyer groups zijn in 2020 gestart en zijn een initiatief van het Rijk, Interprovinciaal Overleg (IPO), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW). In deze divers samengestelde groepen hoef je niet gezamenlijk aan te besteden, maar verbind je je via onderzoek, kennis en inkoopadvies aan andere deelnemers zoals gemeentes, scholen of kennisinstellingen om vanuit eenzelfde visie de klimaatimpact te verkleinen.
Eerste 6 groepen klaar met het plan van aanpak
De eerste 6 groepen hebben al een plan van aanpak klaar om CO2-uitstoot te verminderen en met circulariteit aan de slag te gaan. Dat geldt voor de onderwerpen beton, bebording, scholen, ICT, de renovatie van corporatiewoningen en polymeren bij afvalverwerking. Deelnemers hebben toegezegd de gezamenlijke strategie binnen 2 jaar toe te passen in hun aanbestedingspraktijk. De andere groepen zijn vergevorderd. Op dit moment zijn er 13 groepen, maar dat kunnen er later meer worden.
Aansluiten kan vaak nog wel – ook bij de groepen die al van start zijn. Dat kan door een concrete opdracht in te brengen en actief mee te denken over de strategie in de kerngroep. Of door geïnformeerd te worden over dit proces om het later zelf toe te passen. ‘Er is per buyer group een kern van deelnemende opdrachtgevers die de kar trekt’, vertelt Floris den Boer, coördinerend adviseur van de buyer groups (PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden). ‘Bij sommigen staat deze al vast, bij anderen is er nog ruimte voor deelnemers. Daarnaast zeggen we tegen alle opdrachtgevers: kijk of je kunt en wilt aansluiten in de “schil”. Misschien heb je nog geen concrete opdracht, maar heb je wel de intentie om de strategie in de toekomst toe te passen. Je kan al meedoen in de schil als je vast op de hoogte wil worden gehouden. Dan kun je meeliften op de opgedane kennis en de strategie uit de kerngroep min of meer kopiëren in de eigen aanbestedingspraktijk.’ Ook private opdrachtgevers zijn in een paar groepen van harte welkom om mee te doen. ‘Een mooie kans om samen met de publieke sector aan verduurzamingsvragen te werken.’
Doel: krachten bundelen en duidelijkheid bieden aan de markt
‘Wat we met de buyer groups willen bereiken, is dat publieke opdrachtgevers actief gaan verkennen hoe, bijvoorbeeld, een duurzame school te bouwen of duurzaam asfalt te creëren. Met de buyer groups komen zij in contact met andere publieke opdrachtgevers, die met hetzelfde onderwerp aan de slag willen. Doordat je dit samen doet, krijgt de markt een duidelijk signaal dat de verduurzamingsvraag gaat komen. Niet alleen van deze ene opdrachtgever, maar een grote groep. Een signaal dat de duurzame ontwikkeling in de markt kan versnellen.’
Waarom meedoen?
‘Het unieke is dat je in een buyer group je strategie op elkaar afstemt’, aldus Floris. ‘Dus het is niet vrijblijvend met elkaar praten, maar je beslist samen om opdrachten op dezelfde manier uit te gaan vragen. Bijvoorbeeld hoe je duurzame scholen maakt.’ Deelname is ook financieel voordelig. ‘Het scheelt in de kosten in de voorbereiding door de geboden ondersteuning van het Rijk en omdat je samenwerkt deel je de risico’s. Dat zit hem vooral in de praktische uitwerking. Onderling kan je bijvoorbeeld pilots en innovaties afstemmen, zodat niet elke organisatie het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. Omdat je met een grotere groep je opdrachten op dezelfde manier zegt te gaan aanbesteden, denkt de markt eerder: deze partner moeten we serieus nemen.’
“Het vertrekpunt van de deelnemers aan de buyer groups is de wens om zo veel mogelijk duurzaamheidswinst te behalen. Dit kunnen publieke organisaties niet alleen, dit doen ze altijd samen met de markt. Door krachten te bundelen in een buyer group word je een aantrekkelijkere partner.”
‘Een buyer group is een vorm tussen twee uitersten. Aan de ene kant kunnen publieke opdrachtgevers alles zelf bedenken en uitvoeren. Aan de andere kant kun je gezamenlijk de opdrachten in de markt zetten. Met de buyer groups gaan we in het midden hiervan zitten. Gezamenlijk de strategie bedenken en acties op elkaar afstemmen. Soms kan dit vervolgens leiden tot gezamenlijk inkopen, maar dit is geen doel op zich.’
Elke groep een eigen aanpak: eensgezind en doelgericht
Iedere groep kent zijn eigen uitdagingen en vertrekpunt. ‘Zo kan de groep circulair textiel bouwen op geleerde lessen bij Defensie en het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) voor BOA-kleding. De buyer group polymeren ziet dit initiatief vooral als hefboom om een monitoringstool in de praktijk te brengen. Maar de buyer group over verkeersborden en bewegwijzering is het eerste duurzame samenwerkingsverband in zijn soort. Dat resulteert in een mooie mix betrokken deelnemers: publieke opdrachtgevers, Metropoolregio Amsterdam (MRA), Rijkswaterstaat (RWS) en een enkele losse gemeente.’
Dat de groep deelnemers divers is, zien we ook bij andere buyer groups. ‘In de groep circulaire scholen doen gemeenten, schoolbestuurders en een inkoopsamenwerking mee’, vertelt Floris. ‘De schoolbestuurders vertegenwoordigen gezamenlijk 14 tot 20 scholen, die binnenkort gerenoveerd of nieuwgebouwd worden. Ook volgen 5 partijen dit initiatief om later zelf in de praktijk te brengen.’ Bij bouwmaterialen valt op dat deelnemers een mix zijn van publieke en private opdrachtgevers, die allebei meters willen maken met circulair bouwen. En bij ICT-hardware en datacenters wordt zelfs samengewerkt in Europees verband, via het ARTIC project.
Door samenwerking ontstaan dus win-win situaties. Dat gaat ook op voor de groep zero-emissie bouwmaterieel, die is aangesloten bij de transitiepaden van het Rijk. ‘Grote bijkomende voordelen hiervan zijn ook reductie van stikstof en geluid. Hierdoor kan er weer meer gebouwd worden. En hebben de omwonende bij bouwprojecten minder last van geluid.’ Een ander voorbeeld is de groep mobiliteit, toegespitst op doelgroepenvervoer. Daar doen meerdere vervoersregio’s mee. ‘Ook hier is er een dubbel voordeel: de regio’s reduceren hun CO2-uitstoot en schonere voertuigen zijn ook gezonder (minder fijnstof).’
Meer informatie
PIANOo, Rijkswaterstaat en RVO ondersteunen deze groepen via onderzoek, kennis, advies en door je aan andere deelnemers te verbinden. Bekijk de website van PIANOo voor meer informatie.
Aanmelden?
Ben je een publieke opdrachtgever en heb je de ambitie de marktvisie en -strategie mee te ontwikkelen en/of toe te passen in de eigen aanbestedingspraktijk? Bekijk alle onderwerpen of mail buyergroups@pianoo.nl voor de mogelijkheden.